چگونه اعتماد به نفس در کودکان را بالا ببریم؟

در حوزه سلامت روان کودکان یکی از موضوعات مهم مربوط به اعتماد به نفس در کودکان است. در ابتدا لازم است تا بدانیم اعتماد به نفس چیست. اعتماد به نفس به بیان ساده به این معناست که بتوانید به خود و توانایی­هایتان اعتماد کنید، خودتان را دوست داشته و به خودتان باور داشته باشید. کودکان با اعتماد به نفس بالا از ریسک کردن نمی­ترسند، باورهای مثبتی در مورد خود دارند و بر این باورند که می­توانند بر بسیاری از چالش­ها غلبه کنند. همه این عوامل موجب به تقویت اعتماد به نفس آنها در مراحل بعدی نیز می­گردد.

افراد با اعتماد به نفس ذاتاً و لزوماً باهوش‌تر، مدبرتر یا با استعدادتر از افراد فاقد اعتماد به نفس نیستند. توانایی­ ها و هوش آنها عموما مانند سایرین است، اما چون اعتماد به نفس دارند، تمایل بالاتری نیز دارند که این توانایی­ها را بیش از پیش توسعه دهند. همه این کارها در واقع بخشی از اموری هستند که هر کودکی می­تواند آنها را انجام دهد. اما نگران نباشید؛ شما به عنوان والد می­توانید اعتماد به نفس در کودکان را تقویت کنید و زندگی او را تسهیل نمایید.

کودکان فاقد اعتماد به نفس اغلب بر روی کاستی­ های خود تمرکز کرده و بر این باورند که هیچ ویژگی مثبت و قابل توجهی ندارند. برای مثال، آنها ممکن است دائما بگویند: «من خیلی چاق هستم»، «نمرات بدی دارم»، «نمی‌توانم خوب جوک بگویم» و «زشت هستم». فرزند شما نیز ممکن است چنین تجربیاتی را از سر گذرانده باشد. با این حال، در ابتدا باید بدانید که هیچ انسانی کامل نیست و هر انسانی دارای نقص ­هایی است. بسیاری از افراد اضافه وزن دارند، در مدرسه عملکرد ضعیفی دارند اما در عین حال اعتماد به نفس بالایی نیز دارند. وجه مشترک آنها این است که فقط بر روی معایب خود تمرکز نمی­کنند. آنها می­توانند در آینه نگاه کنند و بگویند: “بله، درست است که من جوش دارم، اما چشمان و موهای زیبایی دارم.”

این همان چیزی است که آنها را به خودباوری می­رساند. از فرزندتان درباره­ی ویژگی­های مثبت آنها سوال کنید! از آنها بخواهید قبل از اینکه فوراً پاسخ دهند، مدتی در مورد این موضوع فکر کنند. آنها همچنین می­توانند از نظرات اعضاء خانواده یا دوستان خود در این باره استفاده کنند.

کودکان با اعتماد به نفس پایین هرگز ریسک نمی‌کنند و چون ریسک نمی‌کنند، با گذشت زمان بیش از پیش اعتماد به نفس خود را از دست می­دهند. به افراد با اعتماد به نفس بالا نگاه کنید، آنها هرگز از ریسک کردن نمی­ترسند. آنها حتی اگر از پاسخ یک سوال در کلاس مطمئن نباشند، باز هم انگشت خود را برای دادن پاسخ بالا می­برند. آنها حتی با تجربه­ی ورزشی پایین، به تیم ورزشی مورد علاقه­ شان ملحق می­شوند.

اگر فرزند شما این گام­های اولیه را انجام ندهد، وارد هیچ فرآیند و تجربه­ ای نخواهد شد و این خود یکی از عوامل مرتبط با اعتماد به نفس پایین است. اما بایستی به آنها بیاموزید که با قدم­های کوچک می­توانند در این موضوعات پیشرفت کرده و به مرور زمان احساس اعتماد به نفس بالاتری را تجربه نمایند. این هفته از فرزندتان بخواهید در مورد اینکه چه کارهایی را می­تواند انجام دهد تا در مسائلی که دوست دارد اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد، فکر کند.

اگر قادر به خواندن افکار کودکان با اعتماد به نفس بالا بودیم، می­دیدیم که اکثر اوقات نسبت به خود انتقادی و قضاوت کننده نیستند. وقتی اشتباه می­کنند، به جای اینکه به خود برچسب “احمق” یا “بی کفایت” بزنند، چیزهایی دیگری مانند “این یک تجربه است” و “همه اشتباه می­کنند” را به خود گوش­زد می­کنند. آنها خودشان را فقط در تجربیات اشتباه نمی­بینند و معتقدند هر اشتباهی قابل اصلاح است. دست از تلاش بر نمی­دارند و دلسوزی بیشتر نسبت به خود دارند، که البته همین امر موجب تقویت هرچه بیشتر اعتماد به نفس آنها می ­گردد.

بزرگترین رقبای کودکان با اعتماد به نفس واقعی، خودشان هستند، و نه دیگران. آنها اینگونه فکر نمی­کنند که “او بهتر از من است”؛ و به جای این روی خود تمرکز می­کنند. اگر فرزند شما خود را با دیگران مقایسه کند، این کار دائما تکرار شده و وسعت بیشتری می­یابد و در نهایت باعث می­شود که احساس یاس و عدم کفایت همواره با او همراه شود، زیرا به نظر می­رسد همیشه فرد بهتر و شایسته ­تری وجود دارد. آنها همیشه باید خود را با نسخه قدیمی خودشان مقایسه کنند.

مثلا من ۲-۳ سال پیش و الان چه تفاوت­هایی با هم دارند؟ در کدام زمینه ها خود را بهبود بخشیده­ام؟ یا ۲-۳ سال دیگه کجا میخوام خودم را ببیننم؟ با تمرکز بر این سؤالات، می­توانید به فرزندتان کمک کنید تا به جای تمرکز بر دیگران بر روی خود و توانایی­ هایش تمرکز نماید.

افرادی که موجب ایجاد احساس ناکافی بودن یا شرمساری در شما و کودکتان می­شوند را کنار بگذارید. در عوض، افرادی را برای دوستی و معاشرت کودک خود انتخاب کنید که خود اعتماد به نفس بالایی دارند و توما توانایی­ها و دستاوردهای کودک شما را تشویق می­کنند. ارتباط با افراد با اعتماد به نفس بالا موجب الگوگیری فرزند شما و تقویت هرچه بیشتر اعتماد به نفس او خواهد شد.

اعتماد به نفس اساساً ارزش یا توانمدی است که شخص برای خود قائل است. این ارزشمندی به میزان احساس توانایی فرد مربوط می­شود. و به عوامل بسیار متعددی، مانند توانایی‌ها، روابط و تعاملات و نحوه درک آن‌ها توسط دنیای اطراف مرتبط می­باشد. عزت نفس مثبت عامل مهمی در داشتن یک زندگی سالم و موفق است، بنابراین در اینجا چند نکته برای کمک به رشد اعتماد به نفس کودک ارائه شده است:

1. به کودک خود کمک کنید بر ویژگی­ های مثبت خود و نه ایرادها و کاستی­ ها تمرکز کند.
2. به آنها امکان ریسک کردن بدهید.
3. گاهی به آنها یادآوری کنید که به خودشان سخت نگیرند (ضد کمال­گرایی).
4. هرگز اجازه ندهید خودشان را با دیگران مقایسه کنند.
5. آنها را به دوستی با افراد موثر و مناسب تشویق کنید.