تمارض در کودکان؛ نشانه ها و نحوه برخورد صحیح با کودکانی که خود را به تمارض زده اند!

تمارض در کودکان یکی از دغدغه‌های جدی والدینی است که چنین نشانه‌ای را در فرزند خود مشاهده کرده و برای درمان یا از بین بردن این نشانه تلاش می‌کنند. آیا تمارض کودکان واقعا یک ناهنجاری در سلامت روان است؟ آیا والدین باید نگران نشانه‌های چنین معضلی در فرزند خود باشند؟

در این مقاله تلاش می‌کنیم درباره نشانه و نحوه برخورد صحیح با کودکان بنویسیم، کودکانی که خود را به تمارض زده و شاید به چنین ناهنجاری رفتاریف مبتلا می‌شوند. فراموش نکنید که تمارض در کودکان یک پدیده ساده و تک وجهی نیست و مواردی مثل شب ادراری در کودکان می‌تواند از نشانه‌ها یا موارد حاشیه‌ای این فرآیند باشد.

تمارض کودکان چیست؟

تمارض یکی از مواردی است که ممکن است در کودکان پدیدار شود و برای آنها و خانواده‌هایشان چالش‌هایی را ایجاد کند. تمارض می‌تواند به شکل‌های مختلفی در کودکان ظاهر شود، از جمله از دست دادن انگیزه و انرژی تا اختلالات در رفتار و عملکرد تحصیلی.

آیا به خاطر دارید که هنگام کودکی برای امتناع از رفتن به مدرسه به مریض بودن یا حال بد تمارض کرده باشید؟ در واقع این وضعیت یک حالت روان­شناختی و پزشکی است، که به آن تمارض (malingering) می‌گویند. این وضعیت روان­شناختی به حالت ایجاد علائم پزشکی نادرست یا اغراق در علائم موجود به امید دریافت پاداش به نحوی مطلوب اشاره دارد.

تمارض در کودکان به وضعیتی اشاره دارد که کودکان از انجام وظایف یا فعالیت‌های روزمره خود عاجز یا نسبت به آنها بی‌تمایل است. این وضعیت ممکن است با کاهش انگیزه، احساسات منفی، خستگی یا حتی اضطراب همراه باشد. بیشتر این وضعیت در موقعیت‌هایی اتفاق می‌افتد که کودک احساس نمی‌کند به آن چیزی که انجام می‌دهد ارزش و اهمیتی قائل می‌شوند یا حتی تصور می کند شاید اصولا قادر به انجام آن نیست. تمارض در کودکان معمولاً نشانه‌ای از مسائل روانی، اجتماعی یا حتی فیزیکی است که کودک ممکن است با آن مواجه باشد.

نشانه‌های روانی و فیزیکی

به طور کلی، تمارض در کودکان معمولاً نشانه‌ای از وجود مشکلات روانی یا اجتماعی است. این مشکلات می‌توانند شامل استرس، اضطراب، افسردگی، مشکلات خانوادگی، مشکلات در محیط مدرسه، مشکلات روابطی با همسالان یا مشکلات روانشناختی دیگر باشند. تمارض در کودکان معمولاً نتیجه‌ای از تعامل چندین عامل است و به عنوان یک بیماری مشخص در نظر گرفته نمی‌شود. به عبارت دیگر، تمارض در کودکان بیشتر به عنوان یک علامت یا نشانه از وجود مشکلات دیگر تلقی می‌شود تا این که به تنهایی به عنوان یک بیماری تشخیص داده شود.

با این حال، شناختن و مدیریت صحیح تمارض در کودکان بسیار مهم است. در صورتی که تمارض به مدت طولانی ادامه یابد و تأثیرات منفی بر زندگی روزمره و عملکرد کودک داشته باشد، بهتر است با یک متخصص روانشناس یا مشاور مشکلات کودکان مشورت کنید تا راهکارهای مدیریتی مناسبی ارائه دهد و به کودک کمک کند مشکلات خود را بهبودی ببخشد.

کودکان دشوار یا سازش ناپذیر

تمارض یا بیمارنمایی نوعی وضعیت همراه و به گونه­ای همایند با اختلال شخصیتی به حساب می‌آید. متخصصان کودکانی که بیمارنمایی یا تمارض می‌کنند را به عنوان کودکان دشوار یا به نوعی سازش ناپذیر و ناسازگار معرفی می‌کنند.

منظور از سازش ­ناپذیر این است که کودک نمی‌تواند یا نمی‌خواهد خود را با شرایط موجود (مثلا حضور در مدرسه) وفق بدهد. همانطور که اشاره شد برخی کودکان مثلا صبح برای رفتن به مدرسه خود را به بیماری زده و وانمود می‌کنند که دل درد، گلو درد و غیره دارند. سن آغاز تمارض در کودکان می­تواند بسیار متفاوت باشد، اما این وضعیت عموما در سنین ۵ تا ۶ سالگی نمود پیدا می‌کند.

مثال‌های متنوعی از تمارض کردن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

• اجتناب از رفتن به مدرسه با بهانه ­ی بیماری و درد
• افزودن مواد مختلف به نمونه ادرار برای تغییر ترکیب شیمیایی آن
• قرار دادن دماسنج در نزدیکی لامپ یا در آب داغ برای افزایش دمای آن جهت تمارض به تب

تمارض در واقع یک اختلال روان­پزشکی نیست. این وضعیت همچنین با اختلالات سلامت روان شاید به ظاهر مشابه مانند اختلال علائم جسمی (جسمانی­سازی) که طی آن افراد درگیر دائما درباره­ی ابتلاء به یک بیماری پزشکی، حتی در صورت عدم ابتلای قطعی نگرانی دارند، متفاوت است.

چرا کودکان خود را به تمارض می‌زنند؟

تجربه ناتوانی، استرس، عدم توانایی در برقراری ارتباط، در مقابله با فشارهای محیطی و مسائل روزمره ممکن است کودک را به سمت ایجاد رفتار تمارض گونه هدایت کند.

علل تمارض در کودکان

• فشارهای روانی: فشارهای زیاد از سوی خانواده، مدرسه یا همسالان می‌تواند باعث تمارض شود.
• نگرانی‌ها و استرس‌ها: نگرانی‌های مربوط به مسائل خانوادگی، مالی یا اجتماعی می‌توانند بر کودکان تأثیر منفی بگذارند.
• اختلالات روانی: برخی اختلالات روانی مانند اضطراب یا افسردگی می‌توانند باعث تمارض در کودکان شوند. افسردگی در کودکان را باید جدی گرفت.
• نقص توانایی‌های مدرسه‌ای: در برخی موارد، نقص در توانایی‌های مدرسه‌ای می‌تواند منجر به احساس تمارض در کودکان شود.

تمارض کردن هیچ علامت خاص بالینی ندارد. در عوض، متخصصان معمولاً هنگامی به وجود این وضعیت مشکوک می‌شوند که فردی بسیار ناگهانی در طی مناسبات زیر دچار علائم فیزیکی یا روان­شناختی شده­ باشد:

• درگیر شدن با یک اقدام حقوقی مدنی یا کیفری
• اجبار در جهت انجام وظیفه رزمی نظامی
• عدم همکاری مناسب در جریان معاینات یا عدم رعایت توصیه­های پزشک
• توصیف علائم بسیار شدیدتر از آنچه معاینه پزشک نشان می­دهد (بزرگ­نمایی و اغراق)
• فرار از تکالیف مدرسه یا حضور در مدرسه

دلیل تمارض در کودک به بیماری می‌تواند ناشی از وجود مشکل خاصی باشد که کودک مثلا در درسی خاص یا با یک معلم خاص در یک کلاس دارد دارد. دلیل دیگر تمارض کودک از رفتن به مدرسه می­تواند ناشی از تجربه پرخاشگری و درگیری با هم­کلاسی­ها یا مثلا گروه همسالان باشد. به طور کلی تمام این موارد به معنی مشکل در کنار آمدن با شرایط یا همان عدم وجود سازش روان­شناختی است. برخورد با گریه کودکان یکی از موارد بسایر پیچیده است که در چنین شرایطی باید حساب شده و مناسب باشد.

شایع ترین تمارض در کودکان

تمارض در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود و هر کودک ممکن است به علت‌ها و شرایط خاص با یک نوع خاصی از تمارض روبرو شود. با این حال، برخی از تمارض‌های شایع‌تر در کودکان عبارتند از:

• تمارض مرتبط با اضطراب: اضطراب در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی نمایان شود، از جمله جدایی اضطرابی، اضطراب اجتماعی یا اضطراب نسبت به عملکرد تحصیلی.
• اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی: کودکانی که دچار این اختلال می‌شوند ممکن است دشواری در تمرکز، کنترل حرکا و مدیریت رفتارهای بیش‌فعال داشته باشند.
• اختلال وسواسی- جبری: کودکان ممکن است به اندازه‌گیری وسواسی و عدم اعتماد به نفس یا برخوردهای جبری و مکرر توجه بیش از حد داشته باشند.
• اختلال افسردگی: افسردگی در کودکان نیز می‌تواند شایع باشد، با علائمی مانند ناخوشی، کاهش انرژی و اختلال در خواب و تغذیه.
• اختلال خوردن: کودکان ممکن است به دلیل مسائل روانی یا اجتماعی، مشکلاتی در رفتارهای غذایی داشته باشند، مانند انتخاب‌های انتظاری، گرفتن غذا به مقدار ناکافی یا از دست دادن اشتها.

این تمارض‌ها به تنهایی یا به صورت ترکیبی می‌توانند در کودکان رخ دهند و برای تشخیص و مدیریت آن‌ها، بهتر است با یک متخصص روانشناس یا پزشک مشورت کنید.

نشانه های کودکانی که خود را به تمارض میزنند؟

نشانه‌های کودکانی که خود را به تمارض می‌زنند متنوع و گاهی پیچیده هستند و ممکن است بسته به شخصیت و وضعیت هر کودک متفاوت باشند.

1. شکایت‌های فیزیکی مکرر: مانند درد شکم، سردرد، درد در قسمت‌های مختلف بدن، بدون وجود علت فیزیکی مشخص.
2. تغییرات در رفتار: شامل افزایش تحرک یا آرامش بیش از حد، خشونت، تنش، تغییر در الگوی خواب و خوراک، افزایش تعداد تمایلات و تنبلی و غیره.
3. شکایت از درد در زمان‌های خاص: برای مثال، در زمانی که باید به مدرسه بروند یا زمان‌های مخصوصی که نیاز به انجام وظایف دارند.
4. نشانه‌های روانشناختی: مانند ترس، اضطراب، افسردگی، اختلال در خواب، یا تغییرات در رفتار هیجانی.

چگونه انواع تمارض را در کودک تشخیص دهیم؟

کودکی که دچار تمارض مرتبط با دریافت پاداش و کسب منفعت است، به محض رسیدن به هدف مورد نظر، دست از تمارض و وانمود کردن برخواهد داشت. زیرا به هدف خود رسیده، بنابراین دیگر دلیلی برای تداوم تمارض ندارد. اما کودکی که دچار تمارض و یا بیماری­نمایی از نوعی دیگر است، این کار را به طور آگاهانه و هوشیارانه انجام نمی‌دهد.

تمارض نوع دوم هنگامی نمود پیدا می‌کند که کودک ما بدون وجود بیماری، به علائم بیماری دچار می‌شود. دلیل این نوع تمارض معمولا مشکلات روان­شناختی است. مثلا کودک ممکن است به دلیل ترس از فرد خاصی به طور غیرارادی در مواجهه با او دچار علائمی شود، که در صورت عدم مواجهه با او هرگز چنین علائمی را از خود نمود نمی­داد.

بنابراین آنچه در درجه اول اهمیت دارد، یافتن علت زیربنایی تمارض و پس از آن پرداختن به آن و رفع مشکل است.

نحوه رفتار صحیح با کودکانی که خود را به تمارض میزنند؟

آموزش روش‌های مدیریت استرس و اضطراب به کودک مانند تنفس عمیق، تمرینات ذهنی و مدیتیشن می‌تواند به او کمک کند تا با مواجهه با فشارها و استرس‌ها بهتر کنار بیاید.

راهکارهای مقابله با تمارض در کودکان

ناهنجاری و بدرفتاری به عنوان تمارض در کودکان معضل حل نشدنی نیست. راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند این موضوع را به وضعیت بهتری برساند و یا از برخی نشانه‌های نگران کننده، پیشگیری کند.

• ارائه حمایت و اطمینان: به کودکان اطمینان دهید که همیشه حمایتشان خواهید کرد و در کنارشان هستید.
• تشویق به فعالیت‌های سازنده: کودکان را به فعالیت‌هایی که برایشان لذت بخش است، تشویق کنید و انگیزه آن‌ها را افزایش دهید.
• مشاوره و پشتیبانی روانشناختی: اگر به اختلالات روانی مشکوک هستید، مشاوره و پشتیبانی روانشناختی برای کودکان را جدی بگیرید.
• ایجاد محیط مطمئن: به کودکان اجازه دهید که احساساتشان را بیان کنند و محیطی امن برای آن‌ها فراهم کنید.

با اجرای این راهکارها و ارائه حمایت‌های لازم، می‌توانید به کاهش تمارض در کودکان کمک کنید و زندگی سالم‌تری را برای آن‌ها فراهم آورید.

نتیجه گیری

تمارض یکی از مشکلات روانی مهم است که می‌تواند تأثیرات جدی بر روحیه، عملکرد تحصیلی و رفتار کودکان داشته باشد. درک علل و علائم تمارض در کودکان راه مهمی برای ارائه حمایت و مدیریت موثر است.

معرفی رویکردهای مختلفی که می‌تواند به مدیریت تمارض کودکان کمک کند، از جمله ارائه حمایت و توجه، تشویق به فعالیت‌های مثبت، مشاوره حرفه‌ای، و آموزش مهارت‌های مدیریت استرس می‎تواند بسیار راهگشا و موثر باشد. موسسه استعدادیابی کودکان منکا به دنبال شناسایی و توسعه استعدادهای کودکان و نوجوانان  است.