معرفی بازی برای کودکان بیش فعال؛ بازی درمانی کودکان بیش فعال

اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان شایع ترین اختلالی است که در کودکان و نوجوانان وجود دارد. اختلال نقص توجه بیش ­فعالی بیش از ۱۰ تا ۱۲ درصد از کودکان را تحت تأثیر قرار می­دهد. این اختلال در پسران معمولاً ۲ تا ۳ برابر بیشتر از دختران تشخیص داده می­شود، و مورد دیگری که بسیار معمول است این است که همشیرهای مبتلا به اختلال نقص­ توجه بیش ­فعالی همگی تشخیص­ ها و گزینه­ های درمانی تقریبا مشابه ی دریافت می­کنند.

علائم بیش فعالی و بی توجهی در کودکان:

علائم شایع ADHD عبارتند از:

علائم بی ­توجهی (ضعف در توجه)

• مشکل در گوش دادن
• عدم توجه به جزئیات
• فراموشی
• تکانشگری
• مشکل در کنترل تکانه­ ها و تحمل انتظار

علائم بیش ­فعالی

• مشکل در نشستن یا انجام فعالیت­ های آرام
• حرکت مداوم/ بی­قراری

اهداف بازی درمانی کودکان بیش فعال

بخش دشوار تشخیص ADHD این است که بسیاری از علائم آن شبیه سایر شرایط پزشکی یا اختلالات رفتاری است. در حالی که داروها غالبا تجویز می شوند و یکی از انواع درمان­های بسیار رایج و ضروری برای ADHD هستند، اما دارای عوارض جانبی نظیر بی­خوابی، سردرد، بی قراری و فرآیندی به نام “فعال­سازی برگشتی” هستند که شامل انفجار بیش فعالی و رفتار تکانشی پس از از بین رفتن اثرات دارو است. بنابراین در نظر گرفتن سایر انواع درمان­های غیردارویی بسیار مفید تر خواهد بود.

بسیاری از والدین دائما به دنبال آزمون کردن سایر روش­های غیر دارویی موجود و مشاهده­ی اثرات آنها بر اختلال فرزند خود هستند. این درمان­ها بایستی شامل عناصری از جمله موارد زیر باشند:

• ورزش :

آیا کودک شما به صورت روزانه، حداقل یک ساعت به ورزش می­پردازد؟ ورزش و انواع فعالیت­های حرکتی از عناصر بسیار مهمی و ضروری هستند که بایستی در طرح مداخلات درمانی مورد توجه قرار گیرند.

• زمان اشتغال کودک با صفحه ­های نمایش :

کاهش یا حذف زمان اشتغال کودک با انواع صفحه نمایش یکی دیگر از مواردی است که والدین بایستی در الویت قرار دهند.

• رژیم غذایی:

 کاهش یا حذف کافئین، شکر، لبنیات، گلوتن، افزودنی­های غذایی از جمله مواردی است که والدین باید آن را با احتیاط در برنامه غذایی فرزندان خود بگذارند.

• داشتن الگوی خواب – با روال ثابت :

برنامه و روتین منظمی را برای خواب کودک در نظر بگیرید و به اجرای آن پایبند و متعهد بمانید.

• انجام آزمایش خون :

 کمبود مواد معدنی یا ویتامین را در کودک خود به دقت بررسی کنید.

در صورتی که تمامی موارد بالا را فراهم نموده و اجرا کرده­اید، حالا می توانید نقطه شروعی را برای انتخاب و آغاز انواع مداخلات درمانی مناسب درنظر بگیرید.

فواید بازی برای کودکان بیش فعال

فعالیت بدنی مناسب و بازی ­های فعالیت ­محور می­تواند به کودکان مبتلا به اختلال نقص­ توجه بیش ­فعالی کمک کند تا با علائم و نشانه ­های خود آمده و در برخی شرایط حتی می­توانند جایگزین مناسبی برای نیاز به دارو نیز باشند. پژوهش ­ها نشان داده است که بازی در فضای باز باعث بهبود دامنه توجه کودکان می­گردد.

کودکان مبتلا به ADHD معمولاً جمله ­هایی نظیر «نه» یا «این کار را انجام نده»  را بسیار می­شنوند، که می­تواند مانند یک تنبیه باشد و برای سلامت روان کودک مضر باشد و موجب تضعیف ارتباط آنها با والدین گردد.

در حالی که ارتباطات از طریق بازی بیشتر بهبود پیدا می کنند، و به نوعی می­توان گفت که فضای بازی یک محیط مفرح و آموزشی بدون وجود تنبیه، تقویت ­های منفی و قضاوت­ های دائمی است.

بازی درمانی  با یک بازی درمانگر آموزش دیده:

یکی از محبوب­ترین و متداول ترین تکنیک­ های کار با کودکان مبتلا به اختلال نقص ­توجه – بیش­ فعالی است. بازی به کودکان امکان رشد مهارت ­های ارتباطی و اجتماعی، تعامل کارآمد، تخلیه انرژی مطلوب و انواع یادگیری­ ها را خواهد داد. تحقیقات نشان داده است که جلسات بازی تحت رهبری بازی درمانگر متخصص، با یا بدون مشارکت والدین، تعامل، همکاری، همدلی و اشتراک‌گذاری را در کودک بهبود می‌بخشد.

از آنجایی که کودکان به طور غریزی خود را از طریق بازی ابراز می ­کنند، بازی ­درمانی تبدیل به راهی غیرمستقیم برای درمانگر می­ شود تا رفتارها و ادراکات کودک را بررسی و متعاقبا دستکاری نماید. جلسات بازی تحت رهبری درمانگر را می­توان با مشارکت والدین هدایت کرد تا این تکنیک­ ها به طور کارآمد و اثربخش به محیط خانه منتقل شده و میان والدین و درمانگر همکاری همسو و تاثیرگذاری ایجاد شود.

فواید بازی درمانی برای کودکان ADHD:

بازی درمانی به کودکان این امکان را می­ دهد تا احساسات مختلفی نظیر استرس در کودکان، اضطراب و غم را تغییر یا تعدیل نموده و یا تعارضات خانوادگی خود را پردازش نمایند. خشم حل و یا ابراز نشده یکی از عواملی است که می­تواند فراوانی یا شدت علائم مرتبط با ADHD را تشدید کند، چرا که انرژی روانی بالایی را تولید نموده و هیچ بستری را جهت ابراز تعارضات در اختیار کودک قرار نخواهد داد.

۵ ایده بازی برای کودکان بیش فعال

• شنا کردن:

شنا کردن، یک فعالیت آرامش بخش به شمار می‌رود. به همین خاطر است که شنا کردن می‌تواند به کاهش علائم ADHD کمک کند. جالب است بدانید معروف‌ترین شناگر جان، مایکل فلپس نیز مبتلا به ADHD است.

فواید شنا کردن:

یکی از علائم اصلی ADHD، بیش فعالی است. کودکان با شنا کردن می‎توانند انرژی اضافی خود را تخلیه کنند و به سمت اقدامات نامناسب نظیر فریاد زدن نروند. شنا کردن همچنین ممکن است نیاز به مصرف دارو را کاهش دهد.

دارو درمانی در ADHD برای متمرکز نگه داشتن کودکان بر روی فعالیت‌های آهسته‌تر مانند خواندن و نوشتن تکالیف مدرسه است. اما فعالیت‌های پرانرژی نظیر شنا کردن می‌تواند به کودکان مبتلا به ADHD کمک کند تا برای هوشیاری و تمرکز روی کارهای این چنینی، به داروی کمتری نیاز داشته باشند.

یکی از مزیت‌های مهم دیگر شنا کردن این است که باعث تحریک حسی می‌شود. یعنی صداها، بوها، مناظر و احساسات موجود در استخر، می‌تواند با روش‌های پیچیده موجب ورزش مغز شود و همین مسئله به مبارزه با بیش فعالی و کمبود توجه کمک می‌کند.

• هنرهای رزمی

کودکان مبتلا به ADHD اغلب به فقدان نظم و انضباط متهم می‌شوند. همین نداشتن نظم هم باعث می‌شود تا در ورزش‌های گروهی به دلیل رعایت نکردن قوانین از جمع طرد شود. اما همین کودکان می‌توانند در ورزش‌های فردی که بر روی حرکات پیچیده و مهارت‌ها متعادل کننده تمرکز می‌کنند درخشان باشند! یکی از این ورزش‌های فردی، هنرهای رزمی است که اتفاقا مسیرهای عصبی جدیدی در مغز ایجاد می‌کند.

فواید هنرهای رزمی:

بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به دلیل فعالیت‌های زیاد و انرژی درونی بالای خود به «بازیگوش و شلوغ بودن» متهم شوند؛ اما هنرهای رزمی انرژی اضافی کودک را در فعالیت‌هایی می‌گنجاند که می‌تواند منجر به نتایج مثبتی شود. همین مسئله نیز موجب افزایش اعتماد به نفس در کودکان مبتلا به ADHD می‌شود.

انواع مختلفی از هنرهای رزمی وجود دارد؛ از کشتی و کاراته گرفته تا شمشیربازی. این ورزش‌ها در عین اینکه برای تقویت مهارت‌های حرکتی یک فرد ADHD خوب هستند، تمرکز و انضباط ذهنی آنها را به شیوه‌ای سرگرم کننده تقویت می‌کنند.

• مدیتیشن و یوگا:

کودکان مبتلا به ADHD، همانند کودکان طیف اوتیسم، با اضضطراب دست و پنجه نرم می‌کنند. یک کودک مضطربِ ADHD ممکن است در پاسخ به سیل افکار، بیش فعال یا دچار اضطراب شدید شود.

مدیتیشن و یوگا به این کودکان کمک می‌کنند تا تناسب ذهنی خود را توسعه دهند و یک لنگر ذهنی در برابر افکار مزاحم ایجاد کنند.

فواید یوگا و مدیتیشن:

نتیجه یک تحقیق نشان داده که مدیتیشن باعث ضخیم شدن قشر جلوی مغز می‌شود. این بخش از مغز انسان به برنامه ریزی و توجه مرتبط است.

مدیتیشن و یوگا همچنین باعث افزایش سطح دوپامین در مغز می‌شود. این ماده شیمیایی که احساس خوب را در بدن تولید می‌کند، در بدن افرادی که مبتلا به ADHD یا اوتیسم هستند، کمتر وجود دارد و باید با روش‌های مفید مانند یوگا کردن جایگزین شود. بدون جایگزینی، این کودکان بیشتر مستعد مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب و افسردگی خواهند بود.

• موسیقی و رقص

شرکت در کلاس‌های موسیقی مانند کلاس‌های پیانو یا ویلن می‌تواند مزایایی مشابه سایر فعالیت‌های فردی تخصصی مانند اسب سواری یا تنیس را برای کودکان ADHD داشته باشد.

• برف بازی یا مبارزه با بالشت

بیش فعالی برخی از کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به حدی باشد که پرخاشگری به نظر برسد. ورزش‌ها یا بازی‌های درگیری محور می‌توانند انرژی این کودکان را تخلیه کند. برف بازی و پرتاب گلوله‌های برفی و یا مبارزه با بالشت در خانه، از ساده‌ترین بازی‌هایی است که می‌تواند به تخلیه انرژی کودکان مبتلا به ADHD کمک کند. ضمن اینکه کودکان مبتلا به ADHD  در پرتاب کردن وسایل دچار مشکل هستند و بازی کردن با گلوله‌های برفی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند این مهارت را در کودکان تقویت کند.

راهنمای انتخاب بازی برای کودکان مبتلا به ADHD:

انتخاب نوع بازی ­ها برای کودکان بیش فعال بایستی متناسب با علایق و توانمندی­ ها و البته توما مرحله­ ی رشدی کودک باشد. موفقیت ­های کودک را تشویق نمایید و از شکست­ های کودک حمایت کرده و در صورتی که خود او درخواست نماید او را یاری نمایید. کودکان مبتلا به ADHD، شکست­ ها و ناکامی­ های بسیاری را تجربه نموده ­اند و آنچه در طول بازی اهمیت بسزایی دارد ایجاد تجربیات مطلوب و خوشایند و به دنبال آن تقویت عزت نفس این کودکان است. به خاطر داشته باشید که کودکان با انواع اختلالات، پیش از هر چیزی کودک بوده و بایستی با آنها برخورد و رفتار متناسبی را داشته باشیم!