چگونه با کودکان حساس و زودرنج برخورد کنیم؟

حساسیت بالا در برخی افراد و به ویژه سلامت روان کودکان موضوعی بسیار مهم و قابل بررسی است، چرا که بر روابط بین فردی و تعاملات اجتماعی آنها تاثیر بسزایی دارد. اما آنچه همواره درمورد آن اشتباه صورت گرفته است، ویژگی­ های یک کودک با حساسیت بسیار بالا است.

بسیاری از افراد به اشتباه کودکان بسیار حساس را عجیب و غریب، مضطرب یا بیش از حد وسواسی یا آسیب­ پذیر توصیف می­کنند. تا سال­های اخیر به چنین افرادی هیچ گونه توجهی اعمال نشده بود و همچنان برای توصیف آنها از کلماتی مثل بیش از حد احساساتی یا هیجان­ پذیر استفاده می­شده است.

اگر شما والدین کودک بسیار حساسی هستید، کودک شما ممکن است دائما از سوی همسالان یا اعضای خانواده خود دچار سوء برداشت شود. به همین دلیل است که توانایی شناسایی علائم یک کودک بسیار حساس می­تواند نقش بسیار مهمی را در آگاهی از چگونگی حمایت از آنها ایفا نماید.

ما در این مقاله، در مورد ویژگی‌های یک کودک بسیار حساس و نکاتی در مورد چگونگی رفتار با کودک حساس حمایت از تجربیات آنها صحبت خواهیم کرد.

اغلب اوقات، وقتی والدین از دیگران جملاتی را درباره اینکه فرزندشان بسیار حساس است می­شنوند، اولین واکنش آنها ممکن است منفی باشد. در واقع والدین ممکن است درباره اینکه داشتن ویژگی­ های یک کودک بسیار حساس، فرزندان آنها را در جامعه در معرض آسیب قرار می­دهد، نگران باشند.

کودکی بسیار حساس به خودی خود، پیش­بینی کننده عدم موفقیت در آینده نیست. حقیقت این است که اغلب قضاوت و درک نادرست مردم از معنای یک فرد بسیار حساس است که می‌تواند بر روان و رفتار فرزندان ما تأثیر منفی بگذارد، نه ویژگی ­های آن به تنهایی.

در واقع کودک بسیار حساس مزایای زیادی هم دارد. توجه داشته باشید که با تغییر زاویه دید خود، می­توانید آن را به عنوان یک نقطه قوت، نه یک ضعف در نظر بگیرید. درک و همدلی کودک شما نسبت به دیگران را موجب تعامل مثبت با سایرین و پیش­روی به سمت ارتباطات مثبت و کارآمد گشته و آنها را برای موفقیت در مشاغلی نظیر هنر، روان­شناس و فیلسوف، ممدکار اجتماعی و … صاحب امتیاز قرار دهد.

کودکان بسیار حساس می­توانند به بزرگسالانی خلاق، ادراکی و مبتکر تبدیل شوند – به خصوص زمانی که دنیای درونی آنها تایید و حمایت شود. به همین دلیل ایجاد فضای مثبتی که طی آن کودک بسیار حساس شما اجازه داشته باشد خودش باشد، و بدون قضاوت، ترس یا انتقاد به انجام امور نورد علاقه بپردازد، اهمیت بسیار بالایی دارد.

کودکان بسیار حساس حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت را تشکیل داده و شیوع این وضعیت در پسران و دختران را به میزان مشابهی رخ می­دهد. کودکان بسیار حساس سیستم عصبی بیش ­فعالی دارند که به محیط و محرک­های اطرافشان واکنش بیش از اندازه (در مقایسه با سایرین) نشان می­دهد. شناسایی یک کودک بسیار حساس همیشه امری ساده و واضح نیست، اما داشتن آگاهی از ویژگی­های یک کودک بسیار حساس می­تواند بسیار کمک کننده باشد.

برخی از ویژگی­های یک کودک بسیار حساس عبارتند از:

• احساس غرق شدن در حواس مختلفی نظیر انواع نورها، صداها و بوها
• پرسیدن سوال­ های فراوان و متنوع
• آگاهی و بیش حساسیتی نسبت به تغییرات محیط و خلق و خوی افراد
• احساس تحت تاثیر قرار گرفتن به میزان بالا از احساسات دیگران
• شهودی و ادراکی بودن
• داشتن احساس همدلی بالا با دیگران
• حساسیت به درد
• احساس ناراحتی از برچسب­ها و مارک­های لباس­ها، پارچه­های زبر و خشن یا ناراحت کننده، لباس­های تنگ
• لذت بردن از یک فعالیت آرام و صدادار (با صدای بلند)
• نشان دادن احتیاط و گاها مقاومت به خصوص در موقعیت­های جدید
• بروز اضطراب در مورد موقعیت­های جدید
• کمرویی یا درون­نگری

همانطور که قبلاً ذکر شد، بسیاری از افراد کودکان بسیار حساس را اشتباه می‌فهمند یا آنها را به صورت نادرست توصیف می‌کنند. مردم حساسیت خود را نسبت به محیط، افراد و موقعیت‌ها تحت ‌عنوان خجالتی، محتاط و شکاک توصیف می­کنند.

رفتارهایی نظیر احساس کلافه­ گی در جشن تولد، تمایل به استراحت بعد از مدرسه، یا عصبانیت در زمانی که محیط آنها بیش از حد طاقت فرسا و پر از محرک (نور/صدا) است – ممکن است با تظاهر اضطراب یا بدخلقی نمایان شود. اما وقتی رفتار یک کودک بسیار حساس را در چارچوب شخصیت او مشاهده و سپس درک  می­کنید، رفتار او معنادارتر و قابل درک­تر خواهد بود.

پذیرش:

حمایت از کودک بسیار حساس با روی آوردن به نیازهای درونی او و پذیرش او با تمامی احساسات فعلی شروع می­شود. کودکان بسیار حساس می­توانند به راحتی اضطراب و نگرانی­ های شما را درک کنند، بنابراین ایجاد فضایی که کودک شما در آن احساس راحتی و اعتماد به نفس داشته باشد، امری بسیار مهم است. در خصوص اعتماد به نفس در کودکان و راه های افزایش آن نیز مقالات مختلفی در مجله منکا نوشته شده که پیشنهاد می کنیم بخوانید.

فرزندتان را تشویق کنید تا حساسیت خود را به عنوان یک نقطه قوت ببیند:

کودکانی که از ویژگی­ های یک کودک بسیار حساس برخوردارند، باید به دلیل نقاط قوت منحصر به فردشان، مانند شهود و همدلی، تجلیل و تشویق شوند. فرزند شما به عنوان یک (hyper sensitive person) HSP، می­تواند چیزهایی را ببیند که هیچ کس دیگری قادر به مشاهده آنها نبوده و در نتیجه در سطوح عمیق با دیگران ارتباط برقرار کند. حساسیت آنها از بسیاری جهات یک نقطه قوت است، به شرطی که مایل به دیدن پذیرش و تجربه­ی آن باشند.

به آرامی (با لحن آرام) موضوعات را به او یادآوری کنید:

زمانی که نیاز دارید فرزندتان را در مورد اشتباهی تنبیه یا توبیخ کنید، بهتر است از لحن تند و سرزنش ­آمیز جدا خودداری کنید. این به این دلیل است که کودکان بسیار حساس در حال حاضر نیز به میزان بالاتری نسبت به سایرین در مورد خود سختگیر هستند. آنها بدترین منتقدان خودشان هستند، بنابراین انضباط خشن در مقابل آنها، ممکن است منجر به طغیان خشم یا بروز عصبانیت شود.

عوامل محرک‌ را درمورد آنها بیاموزید:

وقتی از حساسیت‌های خاص فرزندتان بیشتر آگاه شدید، می‌توانید به شناسایی محرک‌های او کمک کنید. محرک­هایی نظیر نورهای روشن، موسیقی بلند، یا فضاهای بسته. سپس می­توانید به آنها کمک کنید تا از این محرک­ها اجتناب کنند یا با آنها به گونه­ای سازشی کنار بیایند. می‌توانید برای آنها هدفون‌های حذف نویز یا لامپ‌های دارای نور بسیار ملایم تهیه کنید.

زمان استراحت را برنامه ­ریزی کنید:

کودکان بسیار حساس ممکن است پس از بیرون رفتن و تعامل با دنیای بیرونی به زمان بیشتری برای شارژ مجدد نیاز داشته باشند. به آنها کمک کنید تا در قالب برنامه ­ریزی­ های مناسبی، آرام شوند. زمان­بندی­ شان را بهم نریزید و در خانه محیطی امن برای آرامش و استراحت آنها فراهم نمایید.