چگونه با کودکان ارتباط موثری برقرار کنیم؟

ارتباط با کودکان تعاملی است که بین شما و فرزندتان شکل می گیرد.  این ارتباط تنها محدود به جملاتی نیست که به کودک خود می­‌گویید، بلکه تن صدای شما، طرز نگاه شما، نوع به آغوش کشیدن و بوسیدن او، همگی حاوی پیام منحصر به فردی برای کودک تان هستند. روش شما در برقراری ارتباط با کودکتان نه  تنها چگونگی برقراری ارتباط با دیگران را به او می­‌آموزد، بلکه تحول هیجانی آنها و روابطشان در آینده را نیز شکل خواهد داد. توجه به راه های ارتباطی میتواند سلامت روان کودک شما را تحت تاثیر قرار دهد.

ارتباط به دو دسته­‌ی عمده ارتباط کلامی و ارتباط غیرکلامی تبیین می­‌گردد.

ارتباط کلامی به برقراری ارتباط از طریق کلمات اشاره دارد که شامل موارد زیر است:

• آهنگ و تن صدا
• کلمات مورد استفاده
• لهجه یا کاربرد زبان به روشی قابل درک برای کودک

ارتباط غیرکلامی به ارتباط عمدی و غیرعمدی به واسطه­‌ی زبان بدن اشاره دارد. این ارتباط شامل مواردی نظیر مثال­‌های زیر است:

• تظاهارات چهره‌­ای
• تماس چشمی
• فضای شخصی
• ژست­ها
• لمس جسمانی نظیر در آغوش گرفتن

راهکارهای زیر جهت بهبود مهارت­‌های ارتباط کلامی و غیرکلامی والدین پیشنهاد می­‌شود:

• گوش کردن فعال

گوش کردن فعال به کودکان احساس شنیده و درک شدن خواهند داد. شما می­توانید با همراه کردن لبخند تحسین و تکان سر با معنای تایید، نقش فعالی را در این ارتباط ایفا کرده و نشان دهید که برای سخنان او ارزش قائل هستید. هم قد کودک شدن (قرار گرفتن در ارتفاع یکسان با او)، موجب تقویت احساس امنیت و بهبود ارتباط میان شما خواهد شد.

با پرسیدن سوالاتی نظیر “چی شد؟” “چطور؟”، میزان اهمیت سخنان او را برای خودتان نشان دهید. این کار به کودکتان کمک می­کند تا مهارت­های ارتباطی خود را بهبود بخشیده، و روایت­گری را تقویت نماید.

• گوش کردن انعکاسی

بهترین راه برای نشان دادن این که به کودکتان و آنچه می­گوید اهمیت می­دهید و برای شما جالب است، آن است که مانند یک آیینه عمل کنید. هرآنچه را که به شما می­گویند با کلمات متفاوتی برای آنها تکرار کنید. به طور مثال، اگر کودکتان می­گوید که “من دیگه با سارا بازی نمی­کنم”، شما می­توانید اینگونه جمله او را تکرار کنید “دیگه با دوستت بازی نمی­کنی؟”

این کار به کودکتان این امکان را می­دهد تا بدون قضاوت شدن احساساتشان را ابراز کنند. متعجب خواهید شد وقتی ببینید با این کار چقدر به کودک خود و رشد هیجاناتش کمک کرده­اید!

3. شفاف صحبت کردن

از زبانی استفاده کنید که متناسب با سن و سطح درکی کودکتان باشد. شفاف و صریح باشید، و جملات را در لفافه بیان نکنید. استفاده از زبان قابل درک موجب تسهیل ارتباط و تعامل میان شما وکودکتان خواهد شد. جملات شما باید احترام و عشق را به کودکتان منتقل کنند.

• کودکتان را گول نزنید

پیشنهاد پاداش­هایی نظیر شکلات برای رفتارهای ساده ممکن است موجب این شود که کودک احساس کند با این کار می­تواند به شما امکان کنترل نسبی و کوتاه مدت را بدهد اما مرزی برای رفتارهایش وجود نخواهد داشت و همین امر موجب ایجاد تنش در روابط شما و فرزندتان خواهد شد. انتظارات و توقعات واقع­بینانه­ای را درمورد آنچه از کودک خود انتظار دارید تعیین کنید، رفتارهای مطلوب و کارآمد او را تشویق نمایید، و پاداشی را متناسب (عادلانه) با عمل کودک به او ارائه کنید.

• احساسات را تفسیر کنید

آشنایی با انواع احساسات، شناسایی و بازشناسی آنان برای کمک به رشد هوش هیجانی کودکتان ضروری است. زمانی که کودکتان درمورد احساساتی که تجربه کرده است برای شما صحبت می­کند، با همدلی و بدون قضاوت به حرف­هایش گوش دهید. از منظر آنها به زندگی نگاه کنید و تا حد ممکن خودتان را به جای آنها بگذارید. اگر کودکتان در حال تجربه­ی احساس اندوه و یا شادی است به اوکمک کنید تا درباره­ی احساساتش صحبت کند، آنها را نام­گذاری و تا حد امکان توصیف نماید.

اگر کودک خجالتی دارید و یکی از موانع ارتباطی را این موضوع می دانید توصیه میکنیم نوشته زیر را در مجله منکا بخوانید:

کودک خجالتی، علل و راهکارهایی برای درمان کودک کم رو 

•  از عبارات “توجه” استفاده کنید

هنگامی که کودکتان را برای انجام کاری تشویق و ستایش می­کنید، موجب ایجاد احساس مثبت در او شده و به او می­آموزید که انتظار چه رفتاری را از او دارید. بهجای گفتن عبارات کلی نظیر “آفرین”، “کارت درسته” و … از عبارات اختصاصی­تر همراه با جملات تاییدی اسفادهکنید. مثال “من دیدم که بعد از تموم شدن بازی، اسباب­بازی­هات رو مرتب کردی، خیلی کار خوبی کردی، آفرین”.

• با هم تفریح کنید

هر میزان که کودکتان بزرگ­تر می­شود، فرزندپروری به تکلیفی پیچیده­تر تبدیل می­شود. به همین دلیل نیز وقت­گذارانی و داشتن تفریحات و مکالمات مشترک هر روز بیش از پیش اهمیت می­یابد. با گفتن نکات مثبت درباره­ی آنچه کودکتان به آن اهمیت می­هد و علاقه­مند است، وارد رابطه با او شوید. به علایق و خواسته­های او توجه کنید و با هم خوشگذرانی کرده و تفریح کنید. و این جمله را همواره به خاطر بسپارید: با کودکتان بخندید اما نه به کودکتان!

• روی رفتار تمرکز کنید

اگر درمورد چیزی از کودکتان ناراحت و یا عصبانی هستید، مراقب باشید که انتقادها و نظرات شما رفتار او و نه شخص خودش را نشانه گرفته باشد. به طور مثال، به جای آنکه بگویید، “وقتی که شلخه و بی­نظم هستی ناراحت می­شوم”، می­توانید بگویید، “وقتی که لباس­هایت را روی زمین رها می­کنی ناراحت می­شوم”.

• الگو باشید

توجه داشته باشید که چه الگویی برای کودکتان هستید. والدین راهنمای کودک در ورود به دنیای بیرون هستند. آنچه که کودکتان در اعمال شما می­بیند بسیار مهم­تر از آن چیزی است که از شما می­شنود.

تنها زمانی به کودکتان قول دهید که اطمینان دارید می­توانید نسبت به آن پایبند باشید. این امر موجب ایجاد احساس اعتماد و تقویت و ماندگاری آن میان شما و فرزندتان خواهد شد.

1. تفاوت­ های نسلی

والدین و فرزندان ممکن است به دلیل تفاوت­های نسلی، در باورها، ارزش ­ها و متعاقبا رفتار خود اختلاف نظر داشته و همین امر موجب ایجاد شکاف ارتباطی میان آن ها گردد.

2. موانع زبانی

تفاوت در زبان بیانی و عدم تناسب زبان با سطح درک و سن کودک ممکن است موجب فاصله گرفتن و شکاف ارتباطی میان والد و کودک گردد.

3. چرخه­ های قدرت

والدین ممکن است گاهی از قدرت و اقتدار خود به گونه­ ای غلط و به ویژه ناعادلانه استفاده کنند. همواره انتظارات و خواسته­های روشنی از کودک خود داشته باشید. اشتباهات خود را بپذیرید، زمانی که حق با کودکتان است او را تایید کنید و الگوی درستی و عدالت باشید.

4. محدودیت­ های زمانی

برقراری ارتباط موثر با کودک، نیازمند زمان و انرژی قابل ملاحظه­ ای است. در نتیجه محدودیت­ های زمانی به دلیل تحصیل یا شغل والدین و متعاقبا فقدان انرژی کافی، موجب محدودیت در برقراری ارتباط می­گردد.

5. رواج تکنولوژی

پرداختن و درگیری بیش از حد با تکنولوژی چه از سوی کودک و چه والدین، موجب ایجاد محدودیت در برقراری ارتباط میان والد و کودک گردد.

6. موانع هیجانی

در صورتی که والدین یا کودک هیجانات شدیدی را نظیر ترس، فقدان، سوگ، اندوه و … را تجربه نمایند، برقراری ارتباط فرآیندی دشوارتر خواهد بود. تجربه­ ی احساسات شدید موجب کاهش توانایی درک متقابل، بیان احساسات و گوش کردن فعال خواهند شد.