کولیک یا قلنج نوزاد چیست؟ راه های درمان
کمتر چیزی برای یک مادر دلخراشتر از شنیدن صدای گریهی بیوقفه و طولانی نوزادش است. شما به نوزادتان غذا میدهید، او را در آغوش میگیرید و تکان میدهید اما گریه او ادامه دارد. اگر این شرایط برایتان آشنا است، احتمال دارد نوزادتان دچار قولنج نوزادی شده باشد. کولیک نوزاد نشانهی فرزندپروری بد یا بیماری نوزاد نیست، این یک مرحلهی موقت و رایج است که بسیاری از نوزادان آن را تجربه میکنند.
درک علل آن، چگونگی آرام کردن نوزاد و زمان درخواست کمک میتواند شرایط را برای شما و نوزادتان تغییر دهد. در این راهنما، ما معنی، علل و گزینههای درمانی قولنج نوزاد همراه با نکات عملی برای بازگرداندن آرامش به خانه را بررسی میکنیم.
کولیک یا قلنج نوزاد چیست؟
کولیک نوزاد وضعیتی است که با گریههای شدید و طولانی در نوزادان سالم مشخص میشود. این بیماری معمولاً حدود ۲ تا ۳ هفته پس از تولد شروع میشود و در ۶ تا ۸ هفتگی به اوج خود میرسد و اغلب تا ۳ تا ۴ ماهگی بهبود مییابد. پزشکان معمولاً کولیک را با استفاده از «قانون ۳» تعریف میکنند:
- گریه کردن بیش از ۳ ساعت در روز،
- گریه بیش از ۳ روز در هفته،
- گریه بیش از ۳ هفته.
اگرچه کولیک نوزاد بیضرر و موقتی است، اما میتواند برای والدین بسیار استرسزا باشد به خصوص برای مادرانی که هنوز در حال سازگاری با زندگی و افسردگی پس از زایمان هستند.
علائم کولیک نوزاد
با اینکه هر نوزاد متفاوت است اما علائم و نشانههای رایج این عارضه در بیشتر نوزادان عبارت هستند از:
- گریه شدید و تسلیناپذیر که به نظر میرسد هر روز در یک زمان مشخص (اغلب عصر) رخ میدهد.
- صورت قرمز یا برافروخته در طول دورههای گریه
- مشتهای گره کرده، سفت شدن پاها یا جمع کردن زانوها به سمت قفسه سینه.
- شکم سفت و متورم به دلیل بلعیدن هوا.
- گریهای که ناگهان متوقف میشود و به دنبال آن آرامش یا خواب ایجاد میشود.
توجه به این نکته مهم است که قولنج به این معنی نیست که نوزاد شما بیمار است، اما همیشه عاقلانه خواهد بود که سایر مشکلات مانند گاز، رفلاکس یا عفونت را نیز مورد بررسی قرار دهید.
علت کولیک در نوزادان چیست؟
علت دقیق کولیک یا قلنج نوزاد به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی ممکن است در آن نقش داشته باشند که در بخشهای بعدی آنها را توضیح میدهیم.
نارس بودن دستگاه گوارش
در چند ماه اول زندگی، دستگاه گوارش کودک هنوز در حال یادگیری نحوه پردازش موثر شیر است. رودهها و عضلات معده ممکن است هنوز به درستی هماهنگ نشده باشند و باعث هضم آهسته و تجمع گاز شوند. به دلیل نارس بودن، حتی تغذیه طبیعی نیز میتواند منجر به نفخ و ناراحتی شکمی شود.
با رشد کودک و بالغ شدن آنزیمهای گوارشی او، این علائم معمولاً به خودی خود از بین میروند. ماساژ ملایم شکم تحت نظارت میتواند به هضم غذا کمک کند. همچنین، اطمینان از آروغ زدن مناسب کودک پس از هر بار تغذیه به کاهش هوای محبوس شده کمک میکند.
هوای بلعیده شده
نوزادان اغلب هنگام تغذیه یا گریه، هوا را میبلعند، به خصوص اگر نوک شیشه شیر جریان هوای زیادی را به درون دهان نوزاد انتقال دهد. این هوای محبوس شده میتواند معده را کشیده و باعث ناراحتی یا درد شود. بنابراین در نهایت به گریه بیشتر منجر خواهد شد. برای به حداقل رساندن هوای بلعیده شده:
- هر چند دقیقه یکبار در طول تغذیه، کودک خود را به آروغ زدن وادارید.
- کودک خود را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از هر وعده غذایی به صورت عمودی نگه دارید.
- اگر از شیشه شیر استفاده میکنید، از شیشه شیرهای ضد قولنج یا سرشیشههای طراحی شده برای کاهش مصرف هوا استفاده کنید.
تغییرات کوچک در وضعیت یا تجهیزات تغذیه میتواند تفاوت قابل توجهی ایجاد کند.
حساسیتهای غذایی
بعضی از نوزادان ممکن است به پروتئینها یا مواد شیمیایی خاص در شیر مادر یا شیر خشک حساس باشند. در مادران شیرده، غذاهایی مانند لبنیات، کافئین، شکلات، پیاز و غذاهای تند گاهی اوقات میتوانند باعث نفخ یا بهانهگیری شوند.
نوزادانی که با شیر خشک تغذیه میشوند نیز ممکن است به پروتئینهای خاص شیر یا لاکتوز واکنش نشان دهند. اگر به حساسیت غذایی مشکوک هستید:
- به مدت یک هفته یک دفترچه یادداشت غذایی ساده داشته باشید و هرگونه تغییر در الگوهای گریه کودک خود را یادداشت کنید.
- به تدریج یک ماده محرک بالقوه (مثلاً لبنیات) را از رژیم غذایی خود حذف کنید و بهبود را تحت بررسی قرار دهید.
- همیشه تغییرات عمده غذایی را با پزشک متخصص اطفال خود در میان بگذارید تا مطمئن شوید که شما و کودکتان تغذیه مناسبی دارید.
این ارتباط بین رژیم غذایی مادر و راحتی نوزاد نقش مهمی در دوران از شیر گرفتن نوزاد دارد؛ زیرا زمانی است که غذاهای جدید به برنامه غذایی کودک شما اضافه میشود.
تحریک بیش از حد
نوزادان دنیا را به شکل متفاوتی تجربه میکنند، هر صدا، نور و لمس برای آنها کاملاً جدید است. وقتی فعالیت بیش از حد، مانند صداهای بلند، چراغهای روشن یا بازدیدکنندگان مکرر وجود دارد، سیستم عصبی کوچک آنها میتواند بیش از حد تحریک شود.
این مسئله به بهانهگیری و گریه طولانی مدت منجر میشود، حتی اگر از نظر جسمی ناراحت نباشند. برای کاهش تحریک بیش از حد:
- محیط کودک خود را در عصر آرام و کمنور نگه دارید.
- یک برنامه خواب آرام با موسیقی آرام یا نور ملایم ایجاد کنید.
- تماس پوست به پوست را امتحان کنید، که به کودک شما کمک میکند احساس امنیت و آرامش کند.
با گذشت زمان، نوزادان یاد میگیرند که پاسخهای حسی خود را تنظیم کنند و دورههای قولنج به طور طبیعی کاهش مییابد.
نیازهای عاطفی
گاهی اوقات، گریه کردن راه کودک برای ابراز احساسات است نه درد. ممکن است کودک کوچک شما درخواست نزدیکی، گرما یا اطمینان خاطر کند، یادآوری امنیتی که در رحم احساس میکرد. درک نیازهای عاطفی کودک شما میتواند نحوه واکنش شما به قولنج را تغییر دهد.
در آغوش گرفتن کودک، تکان دادن او یا حتی زمزمه کردن آرام به او کمک میکند تا احساس امنیت و آرامش کند. همچنین اگر به یک استراحت کوتاه نیاز دارید، کاملاً اشکالی ندارد، از همسر یا یکی از اعضای خانواده خود بخواهید که در طول استراحت به شما کمک کنند.
چگونه کولیک نوزاد را درمان کنیم؟
هیچ “درمان” واحدی برای کولیک نوزاد وجود ندارد، اما ترکیبی از تکنیکها میتواند علائم را به طور قابل توجهی کاهش دهد و به کودک و والدین کمک کند تا بهتر کنار بیایند.
تنظیم تغذیه
در طول و بعد از تغذیه، کودک خود را مرتباً آروغ بزنید تا هوای محبوس شده آزاد شود. در صورت شیردهی، از چفت شدن صحیح سینه مطمئن شوید، یا در صورت تغذیه با شیشه، از شیشههای ضد قولنج استفاده کنید.
اگر با شیر خشک تغذیه میشود، با پزشک متخصص اطفال خود در مورد تغییر به شیر خشک ملایم یا هیدرولیز شده صحبت کنید.
تکنیکهای آرامشبخش
کودک خود را در یک پتوی نرم قنداق کنید. به آرامی کودک را در آغوش خود یا در یک کریر تکان دهید یا راه بروید. از صدای سفید، زمزمه آرام یا لالایی برای آرام کردن نوزاد خود استفاده کنید. حمام گرم را امتحان کنید. حمام کردن نوزاد گاهی اوقات میتواند عضلات منقبض شده را شل کرده و شکم را آرام کند.
ماساژ و حرکت
ماساژ ملایم نوزاد یا مالش سبک شکم با حرکات دایرهای میتواند گاز را تسکین دهد. همچنین میتوانید برای کاهش نفخ، نوزاد خود را (تحت نظارت) روی شکم بخوابانید.
گزینههای دارویی و گیاهی
با پزشک متخصص اطفال خود در مورد موارد زیر مشورت کنید:
- قطرههای سایمتیکون یا مکملهای پروبیوتیک (مثلاً لاکتوباسیلوس روتری).
از تجویز خودسرانه چای یا داروهای گیاهی خودداری کنید. همیشه از مشاوره حرفهای کمک بگیرید.
تغذیه مادر و تأثیر آن بر کولیک نوزاد
رژیم غذایی مادر نقش کلیدی دارد، به خصوص برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند. برخی غذاها ممکن است باعث افزایش گاز یا تحریک معده کودک شما شوند. میتوانید موارد زیر را محدود کنید:
- نوشیدنیهای کافئیندار (قهوه، چای، کولا)
- محصولات لبنی
- سبزیجات خانواده کلم (کلم بروکلی، کلم)
- غذاهای تند یا سرخ شده
در عوض، روی وعدههای غذایی متعادلی تمرکز کنید که به بهبودی شما و راحتی کودکتان کمک میکنند.
چه زمانی برای کولیک باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه کولیک نوزاد بیضرر است، در صورت موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- گریه با استفراغ، تب یا اسهال همراه است.
- کودک شما وزن اضافه نمیکند یا از شیر خوردن امتناع میکند.
- گریه با حالت معمول متفاوت است. شدیدتر بوده یا همراه با ناراحتی بیشتر خواهد بود.
- شما احساس میکنید که از نظر عاطفی یا جسمی قادر به کنار آمدن با شرایط نیستید.
گاهی اوقات گریه مداوم ممکن است نشان دهنده شرایط دیگری مانند علائم دندان درآوردن کودکان، رفلاکس یا عفونت گوش باشد. متخصص اطفال منتخب شما میتواند به شناسایی علت کمک کند.
نکاتی برای والدین نوزاد کولیکی
اگر فرزند شما به این عارضه دچار است، نگران نباشید و نکات زیر را در نظر بگیرید:
- آرام باشید و به نوبت با همسر یا یکی از اعضای مورد اعتماد خانواده ، نوزاد خود را آرام کنید.
- یک برنامه خواب قابل پیشبینی ایجاد کرده تا به نوزادتان کمک کنید احساس امنیت کند.
- تحریک بیش از حد (نور کم، اتاق آرام) را محدود کنید.
- یک دفتر خاطرات برای ثبت زمانهای تغذیه، گریهها و رژیم غذایی خود داشته باشید. این نکته به یافتن محرکهای بالقوه کمک میکند.
به یاد داشته باشید: این مرحله میگذرد. اکثر نوزادان تا ۴ ماهگی از کولیک رهایی مییابند.
سخن پایانی
کولیک نوزاد ممکن است صبر شما را آزمایش کند، اما یک مرحله موقتی است و شما تنها نیستید. با مراقبت، مشاهده و حمایت مناسب، نوزاد شما به زودی از این عارضه رهایی خواهد یافت. اگر در مورد گریه، تغذیه یا سلامت عاطفی نوزاد خود مطمئن نیستید، برای راهنمایی تخصصی در مورد مراقبت از نوزاد، تغذیه و مباحث مادری به منکا مراجعه کنید. شما سزاوار استراحت، اطمینان خاطر و لذت بردن از یک خانه آرام هستید.
سوالات متداول
1. کولیک نوزاد معمولاً از چه سنی شروع میشود؟
قولنج اغلب حدود ۲ تا ۳ هفتگی شروع میشود و در ۶ تا ۸ هفتگی به اوج خود میرسد.
2. کولیک نوزاد چند ساعت طول میکشد؟
گریه قولنجی معمولاً ۲ تا ۳ ساعت در روز طول میکشد و ممکن است بیشتر عصرها رخ دهد.
3. چه زمانی باید برای کولیک به پزشک مراجعه کرد؟
اگر گریه بیش از حد، همراه با تب، تغذیه ضعیف یا استفراغ باشد، با پزشک خود مشورت کنید.
4. آیا کولیک خطرناک است؟
خیر، قولنج به خودی خود خطرناک نیست و آسیب طولانی مدت ایجاد نمیکند، اما میتواند برای خانوادهها استرسزا باشد.
5. آیا تغذیه مادر در کولیک نوزاد تأثیر دارد؟
بله. کافئین، لبنیات و غذاهای تولید کننده گاز ممکن است علائم قولنج را در نوزادان شیرخوار بدتر کنند.
6. چه دارو یا قطرهای برای کولیک نوزاد مفید است؟
تحت نظر پزشک، قطرههای سایمتیکون یا پروبیوتیکها میتوانند به تسکین علائم کمک کنند.
7. چطور میتوانم نوزاد کولیکی را آرام کنم؟
برای کاهش ناراحتی، تکان دادن آرام، قنداق کردن، حمام گرم، موسیقی ملایم یا ماساژ کودک را امتحان کنید.
8. آیا کولیک میتواند در طول از شیر گرفتن برگردد؟
بله، در طول از شیر گرفتن، سیستم گوارش کودک شما با غذاهای جدید سازگار میشود که ممکن است به طور موقت باعث بیقراری یا ناراحتی خفیف شبیه به کولیک شود.
