کودک حسود، علت و راهکارهایی برای مقابله با آن

حسادت نیز مانند سایر هیجانات یک پاسخ طبیعی از سوی انسان است. بروز این احساس می تواند ناشی از خشم یا جلب توجه و مواردی از این دست باشد. در واقع، حسادت به معنای احساس عدم امنیت، رقابت و یا ترس از دست دادن کسی یا چیزی باشد که هم اکنون در اختیار دارید. این حالت بیانگر احساس عدم کفایت بوده و معمولا زمانی ظاهر می­شود که ارزش فردی شخص مورد تهدید قرار گیرد. از سوی دیگر، حسادت نشان دهنده­ی میل به مواردی است که در حال حاضر در اختیار نداشته، اما مایل به داشتن آنها هستیم. به طور خلاصه، حسادت حالتی است دفاعی برای حفظ و یا مراقبت از چیزهایی که در اختیار دارید و یا تصور می­کنید از آن شما هستند. کودکان در طول دوران تحول خود حسادت را نیز مانند سایر هیجانات تجربه خواهند نمود. به طور مثال، تولد کودک جدید یکی از مواردی است که به احتمال زیاد موجب بروز حسادت در فرزندمان خواهد شد، که در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.

• نقاط قوت کودک خود را توصیف و تقویت نمایید.

احساس خودارزشمندی بزرگ­ترین ثروت کودک شماست. به محض آنکه کودک را در مسیر رشد خود هدایت کنید این پیام در کودک شما شکل خواهد گرفت؛ “من کافی هستم”. موفقیت­های کودکتان را ارزشمند تلقی نمایید و او را تشویق کنید. مثال: “آفرین تو پازل رو کامل کردی، من توجه کردم که چقدر صبور بودی و تلاش کردی وقتی آخرین قطعه­ی پازل رو پیدا می­کرد.

• روی احساسات تمرکز داشته باشید و نه رفتارها.

حسادت حالت ناخوشایند و دشواری است. این احساس همراه با ناراحتی بسیاری بوده و کنترلش سخت خواهد بود. به جای آنکه از رفتار او انتقاد کنید، هیجاناتش را بپذیرید. به کودک خود کمک کنید تا احساسات خود را بشناسد و او را تشویق کنید که این احساسات را به گونه­ای سازنده ابراز کند.

• بر روی بهبود خود و دیگران تمرکز کنید.

توجه داشته باشید که تقدیر از موفقیت دیگران، فرصت­های بسیاری را در اختیار شما قرار می­دهد. برای کودک خود الگو باشید، و به او نشان دهید که هنگامی که تجربه­ای دشوار نظیر احساس حسادت را از سر می­گذرانند می­توانند از تجربه، همدردی و همراهی دیگران بهره ببرند.

• حسادت را برای کودک خود نام گذاری کنید.

این کار به کودکتان کمک می­کند تا احساس خود را شناسایی کرده و پذیرا باشند. تنها در این صورت است که آنها قادر به کنترل احساسات و واکنش بهینه خواهند بود.

• تجربیات خود را با آنها به اشتراک بگذارید.
• از کارتون­ها، بازی­ها و داستان­های متفاوت در این باره استفاده کنید.

دانشمندان بر این باورند که قشر پیشانی نیمکره چپ که با هیجاناتی نظیر شرم در ارتباط است، در کنار سیستم دوپامینی مرتبط با احساس پاداش و لذت با بروز حسادت در ارتباط هستند. حسادت باعث آغاز حالت دفاعی جنگ و گریز در بدن شده و پاسخ­های فیزیولوژیکی نظیر ترشح هورمون­های استرس، افزایش ضربان قلب و فشار خون را برمی­انگیزد. شناسایی علائم رایج حسادت در کودکان امری بسیار مهم و کلیدی است. گاهی اوقات این علائم بسیار واضح و گاهی بسیار کمرنگ و نامشخص هستند.

به عنوان مثال، حسادت ممکن است خود را در قالب تقلید از کودکی که به او حسادت شده یا حساسیت بیش از حد نسبت به فعالیت­ها، افراد یا محیط­هایی خاص نشان دهد. گاهی ممکن است احساسات دیگری نظیر خشم و اضطراب در کنار حسادت نمایان شود. کودکان ممکن است به دلیل عدم آشنایی با این حس آن را در قالب احساس غم یا خستگی ابراز نمایند.

در طول دوران تحول کودک، ممکن است بروز اولین نشانه­های حسادت همراه با تولد کودک جدید در خانواده یا حین به اشتراک گذاشتن بازی و اسباب بازی­ها با سایر کودکان باشد. تجربه حسادت در روابط همشیرها به دلیل تقسیم شدن عشق و اهتمام والدین ظهور می­یابد، چراکه تا پیش از ورود عضو جدید تمام این عشق و توجه به سمت کودک بوده و از این پس میان او و کودک تازه متولد شده تقسیم خواهد شد. مواجهه با این چالش­ها یکی از بسیار مواردی است که شما بعنوان والدین تجربه خواهید کرد، و با برخورداری از آگاهی و رویکردی معتدل به کودک خود امکان گذر از آن و گرفتن درس­های بسیاری را خواهید داد.

آنچه در جریان تجربه هیجاناتی نظیر حسادت اهمیت دارد آن است که ما امکان صحبت کردن و البته گوش کردن فعال را برای کودکانمان فراهم نماییم. در اینجا برخی دلایل اصلی حسادت را با هم بررسی می­کنیم:

• حسادت میان همشیرها

حسادت واکنشی کاملا طبیعی به تولد کودک جدید و ورود او به فضایی است که پیش از این تماما به ما تعلق داشته است. آنچه اهمیت دارد عدم مقایسه کودک در ابعاد مختلف اجتماعی، فیزیکی، عاطفی و یا تحصیلی است. هر یک از کودکان منحصر به فرد هستند و توانمندی­های متفاوتی دارند. به جای آن، تلاش کنید که این تفاوت­ها را ارج نهاده و به باورها و علایق منحصر به فرد کودک خود توجه داشته باشید.

• حسادت میان همسالان

کودکان گاهی اوقات خود را با دوستان و همسالان مقایسه می­کنند. آنها ممکن است کمبود­های خود را با دارایی سایر کودکان مقایسه نموده و یا احساس کنند دیگران به کودک دیگری بیش از آنها توجه می­کنند، و اینگونه حسادت را تجربه کنند. تجربه­ی این موضوع برای کودکان خوشایند نبوده و حتی ممکن است برای توجیه حالات خود از دلایل غیرمنطقی نام برند. حتی در صورتی که این دلایل برای شما منطقی نباشند آنها را بشنوید و بپذیرید، به آنها این فضا را بدهید تا در مورد احساساتشان آزادانه صحبت کنند بدون اینکه مورد قضاوت و ارزیابی قرار بگیرند. نیازی نیست که با دلایل آنها موافق باشید، همین که احساسات آنها را بی­طرفانه بشنوید، عزت نفس آنها افزایش یافته و احساس ارزش­مندی­شان تقویت خواهد شد.

• حسادت ناشی از مالکیت

بسیار طبیعی است که کودکان با دیدن مواردی مثل اسباب­بازی­های جدید یا لباس­های متفاوت کودکان دیگر به آنها حسادت نموده و تعجب کنند که چرا آنها چنین امکاناتی را در اختیار ندارند. به جای آنکه این احساس را در آنها سرکوب و توبیخ نمایید، از این فرآیند به عنوان فرصتی آموزشی برای خود و فرصت یادگیری برای کودکتان بهره ببرید. تایید و پذیرش احساسات کودک فضایی را برای او فراهم می ­آورد تا درباره­ی سبک متفاوت زندگی سایر افراد گفت و گو نموده و در این باره اطلاعاتی را کسب نماید. در این حین ویژگی­های منحصر به فرد خانواده­ی خود را برای او توصیف نموده و ارزش­های خانوادگی­تان را شرح دهید.

• حسادت ناشی از دستاوردها

جنبه­ی دیگر حسادت ممکن است به دستاوردهای کودک برگردد. در ابتدا ضروری است که آگاه باشید که هر کودک ممکن است در زمان­ها و موقعیت­های متفاوتی به موفقیت برسد. سعی نکنید نقایص کودک خود را به او یادآوری کنید، به جای آن توانمندی­ها و نقاط قوت او را بعنوان استعدادهایی منحصر به فرد به او شناسانده و در جهت تحول او را تقویت نمایید. همچنین توجه داشته باشید که در حضور کودک خود چگونه درباره­ی دیگران صحبت می­کنید. به لحضاتی که خودتان حسادت را تجربه می­کنید توجه داشته باشید، چراکه شما مهم­ترین و تاثیرگذارترین مدل برای کودک خود هستید.