مسخره شدن کودکان یا قلدری تحت عنوان رفتاری ناخوشایند و پرخاشگرانه تعریف میشود، شامل عدم درک معنای حقیقی و متعادل قدرت است که در آن کودک از قدرت بدنی، دانش یا محبوبیت خود برای کنترل یا آسیب رساندن به دیگران استفاده میکند و این رفتار بیش از یک بار تکرار می شود یا امکان وقوع مکرر آن وجود دارد.
چرا کودکان دیگران را مسخره میکنند؟
دلایلی که کودکان در این سنین دیگران را مسخره میکنند، میتواند بسیار متوع و البته پیچیده باشد. حتی ممکن است گاهی بیش از یک دلیل برای آن وجود داشته باشد. یکی از دلایل قلدری، میتواند عدم بلوغ و عدم برخورداری از مهارتهای اجتماعی مطلوب در کودکان باشد. مایر میگوید: «قلدرها به این دلیل مسخره کردن کودکان را انتخاب میکنند، زیرا راه‌های مناسبتر یا بالغانهتری برای برقراری ارتباط با دیگران ندارند.»
قلدری همچنین میتواند تلاشی برای جلب توجه یا پذیرش از سوی همکلاسی‌ها و همسالان باشد، یا حتی به این دلیل که خود کودکان قلدر قربانی آزار و اذیت، چه در مدرسه و چه در خانه به دست خواهر، برادر یا والدینشان بوه و یا هستند.
مسخره شدن کودکان در دوران پیش دبستانی
قلدری یا مسخره شدن کودکان در دوره پیش دبستانی میتواند اشکال مختلفی از جمله قلدری فیزیکی، کلامی و اجتماعی داشته باشد. جان مایر روانشناس بالینی بر این باور است که: «در دوره پیش دبستانی، قلدری بیشتر فیزیکی است. در این بازهی سنی رفتارهایی مانند هل دادن، پرت کردن و کتک زدن رایج است.» اما کودکان پیش دبستانی علاوه بر موارد فوق، انزوای اجتماعی را نیز از خود نشان میدهند. این رفتار تحت واکنشهایی نظیر عدم مشارکت کودک در بازی یا به اشتراک گذاری علایق و امور اظهار میشود.
کودکان قلدر در پیش دبستانی اغلب مواردی را که کودک در آنها از سایرین متمایز است، مانند تاخیر در زبان یا گفتار و لکنت، نوع لهجه، نوع لباس هایی که میپوشند و یا غذاهایی که میخورند مسخره میکنند. فرن والفیش، متخصص روانپزشکی میگوید: «باور کنید یا نه، برخی کودکان همدیگر را بخاطر نوع متفاوت لباس یا ساندویچی که برای نهار میآورند، مورد اذیت و آزار قرار میدهند.»
نحوه برخورد والدین هنگام مسخره کردن کودک
مایر میگوید: «در هر سنی و مانند تمام رویدادهای هیجانی دیگر، قلدری نیز بر احساسات کودک تأثیر میگذارد و باعث غم و اندوه او می شود.» این پدیده میتواند به کودکان ما آسیب بزند و آنها را از ایجاد روابط دوستانه مناسب و یادگیری مهارتهای اجتماعی باز دارد. اگر متوجه شدید که فرزندتان قربانی قلدری شده است، میتوانید برای مداخله و توقف این رفتار، راهکارهای زیر را در مورد آنها انجام دهید:
- مراقب نشانه های آزار و اذیت در مورد کودک خود باشید و آنها را شناسایی کنید. کودکان ممکن است قادر نباشند تا نشانه های قلدری را شناخته و برای شما تشریح کنند، بنابراین مراقب کبودی‌های غیرقابل توضیح و یا تغییرات رفتاری باشید. این موارد میتواند اولین نشانه‌هایی باشد که کودک شما مورد آزار و اذیت قرار میگیرد. در صورتی که احساس کردید فرزند شما از تعامل و ارتباط با همسالان یا رفتن به پارک و مهد کودک اجتناب میکند، حتما علت و شرایط را بررسی کنید.
- کودک خود را با ابزار مناسب برای مقابله با آزارها مسلح کنید. این به معنای مجهز کردن کودک به کمربند مشکی تکواندو نیست! در عوض، والفیش میگوید: «آنها را با عبارات و رفتارهایی که می‌توانند در موقعیت‌های قلدری که ممکن است با آنها روبه رو شوند از آنها استفاده کنند و شرایط را خنثی و از خود مراقبت نمایند، مسلح کنید.»
- مراقبین یا معلمین را آگاه کنید. در مواردی که کودک در مهد کودک یا مکان های خصوصی مورد آزار و اذیت قرار میگیرد، آگاهی مراقبین امکان مداخله ی گستردهتر و کارآمدتر را فراهم میآورد.
- با والدین کودک قلدر صحبت کنید. والدین کودک پیشدبستانی ممکن است نسبت به اینکه فرزندشان در تعامل با همکلاسی های خود مشکل دارد، آگاه نباشند. مایر میگوید: «به شیوه ای همدلانه، با والدین صحبت کنید. شما میتوانید با این ذهنیت به آنها نزدیک شوید که این یک فرصت یادگیری برای خودتان و همچنین آنهاست.»
- برای کودک این را روشن کنید که قلدری دیگران نتیجه رفتار اشتباه آنها و به نوعی تقصیر آنها نیست. مایر میگوید: «به مثال‌ها و حقایقی ملموس اشاره کنید که نشان می‌دهد مشکل یا اشتباه از سوی آنها نیست، و این قلدر است که رفتار درستی از خود نشان نمی‌دهد.» کودکان گاهی به جای اینکه بفهمند این قلدر است که اشتباه میکند، تمام اشتباهات را از جانب خود میبینند و خود را سرزنش میکنند.
زمانی که فرزند ما نسبت به کودکان دیگر قلدری می¬کند چه باید کرد؟
شاید سخت تر از تجربهی آزار و اذیت کودک، مواردی باشد که فرزند ما نسبت به سایر کودکان رفتار قلدر مابانه و خصمانه دارد. در چنین مواقعی:
- مراقب نشانه های کودک خود مبنی بر قلدری باشید. رفتارهای او را دنبال کنید و نسبت به آنها حساس باشید.
- به کودکان خود کمک کنید تا مهارت های اجتماعی کارآمد را در خود توسعه دهند. کودکان پیشدبستانی خزانه رفتاری محدودی داردن، کودکان گاهی قلدری میکنند چون ابزار مناسبی برای برقراری ارتباط و خودابرازگری ندارند. مایر میگوید: «میتوانید به آنها بیاموزید که چگونه دوست پیدا کنند و خود نیز دوست مناسبی باشند، چگونه علایق و افکارشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و چگونه با دیگران تعامل و همکاری کنند.»
- در مورد رفتارها و آزار و اذیتها با فرزندتان صحبت کنید. کودکان را در موقعیت‌های مختلفی که ممکن است در مدرسه با آنها روبرو شوند راهنمایی کرده و به آنها کمک کنید تا راه درست واکنش را تشخیص داده و انتخاب نمایند. به عنوان مثال، از آنها بپرسید که اگر کودک دیگری اسباب بازیی داشته باشد که شما دوست دارید با آنها بازی کنید، در چنین موقعیتی چه خواهید کرد؟ و هنگامی که راه حل مناسبی برای حل این مشکل پیدا کردند، آنها را به صورت مثبت تشویق کنید.
- عواقبی برای اعمال و رفتار آنها ایجاد کنید. مایر میگوید: «وقتی کودکان رفتار ضد اجتماعی نشان میدهند، ارائه پیامد و عواقب در مقابل این رفتارها به آنها بسیار مهم و کلیدی است. فوری‌ترین و مؤثرترین پیامد این است که آنها را از آن فعالیت دور کنیم و رفتار بهتری به آنها آموزش دهیم.»
- فرزندتان را برای عذرخواهی و جبران نمودن تشویق کنید. به آنها فرصت دهید تا از کودکی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته عذرخواهی کنند یا از آنها بخواهید برای جبران ناراحتیهای پیش آمده رفتار خاصی داشته باشند یا دست به انجام کار خاصی بزنند.
به عنوان والدین اگر با مسائلی مانند استرس کودکان یا افسردگی در آن ها مواجه شده اید پیشنهاد می کنیم مقالات زیر را مطالعه کنید:
«منکا» معتقد است، هر کودک مانند بوم نقاشی سفیدی است که بخش مهمی از این بوم به دست والدین نقاشی خواهد شد.
تیم منکا در تلاش است با افزایش آگاهی والدین، قدم مهمی در جهت خلق نقاشی هر چه زیباتر بردارد و در این مسیر با ارائه مشاوره توسط متخصصان مجرب و برگزاری دوره های آموزشی برای والدین و البته با فراهم سازی دوره ها و امکانات ویژه برای استعدادیابی کودکان، والدین آگاه را به بهترین شکل همراهی کند.