علت بدغذایی کودکان و نحوه رفتار صحیح با آن ها

“فرزندم همه غذاها را نمی خورد.”این دیالوگ یکی از گوش آشنا ترین دیالوگ ها در میان مادران است. البته لازم به ذکر است که این دغدغه مادران فقط معطوف به کودکان نیست. بسیاری از فرزندان در سنین بالا نیز بدغذا هستند و به اصطلاح کودک بدغذا خطاب می شوند. با توجه به اهمیت کسب آگاهی و اعمال اصول تربیتی کودک درست می تواند بدغذایی کودکان را سنین کودکی تا جای ممکن برطرف کرد. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

علت بدغذایی کودکان چیست؟

بدترین کابوس یک مادر احتمالا کودکی است که دائما از غذا خوردن امتناع می­کند، مقاومت بسیار دارد یا تنوع بسیار محدودی از غذاها را امتحان می­کند. چرا غذا دادن به کودک تا این حد سخت و پر از چالش است؟ در درجه  اول، شما بایستی به عنوان والد اطمینان داشته باشید که کودک هرگز گرسنه نخواهد ماند، مگر آنکه به دلایل پزشکی و مشخصی در سیستم بلع، گوارش و غیره خود مساله و مشکل جدی داشت باشد.

مشکلات خوردن یکی از مشکلات شایع در تعاملات میان والد و کودک است. والدین درباره غذا خوردن نیز مانند بسیاری از چیزهای دیگر زندگی کودکان مسئول هستند. عادات غذایی مثبت و سالم باید در درجه­ اول توسط همه­ی اعضای خانواده آموزش داده شده و به طور مکرر و همیشگی به نمایش گذاشته شود. در ادامه به چند مورد از مشکلات احتمالی کودک که به کودک بدغذا معروف هستند، اشاره خواهیم داشت.این دلایل عبارت اند از :

•       اشکال در حرکات روده:

هنگامی که کودک قادر به تخلیه  درست محتویات روده­ خود نباشد، طبیعتا نمی­تواند از اشتهای خوبی نیز برخوردار باشد. بنابراین در وهله­ اول بایستی از سلامت کارکرد دستگاه گوارش و دفع کودک اطمینان حاصل نمود. جهت اطمینان از این موضوع با پزشک متخصص اطفال مشورت نمایید.

•       مسائل مرتبط با دندان (سلامت دهان و دندان):

درد دندان یا زخم­های دهانی یکی دیگر از دلایل احتمالی و البته اصلی اجتناب کودک از وعده­های غذایی است. جهت اطمینان از سلامت دهان و دندان کودک بایستی به آن توجه ویژه داشت، چرا که عموما تشخیص دردهای دندان یا دهان که ناشی از عفونتی مانند برفک یا درآمدن دندان جدید باشد، ممکن است برای کودک و والدین کاری دشوار باشد. در جریان این امر، می­توانید به پزشک متخصص اطفال یا دندان­پزشک کودک مراجعه نموده و مشاوره های لازم را دریافت نمایید.

•       ابتلاء به بیماری هایی مانند آسم:

ابتلاء به بیماری هایی مانند آسم سرفه، تب باعث کاهش اشتهاء در کودکان می­شود. به حالات جسمانی و روانی کودک توجه ویژه داشته باشید. یک کودک بیش از حد خسته، مایعات را به غذاهای جامد ترجیح می­دهد و ما را به این باور سوق می­دهد که بدغذا یا سخت­گیر است. بهترین زمان کودک را برای تغذیه او انتخاب نمایید. او را زمانی تغذیه کنید که بی حوصله نباشد، محرک­های محیطی بیش از حدی موجب حواس پرتی او نشده باشد، و از همه مهم­تر او گرسنه باشد و نیاز درونی و غریزی اش برای تغذیه شدن تحریک و بیدار شده باشد.

•       تغییرات به ظاهر ساده:

غیبت والدین/ عضو نزدیک خانواده که کودک نسبت به آنها دلبسته است، به دلایل مختلفی نظیر مسافرت، فوت/طلاق، نقل مکان، از دست دادن دوست یا خواهر یا برادر باعث اختلال عاطفی و کاهش میل به غذا در کودک خواهد گشت. در چنین مواقعی از روان­شناس کودک مشاوره گرفته و در جهت بهبود وضعیت هیجانی-عاطفی کودک و همچنین سلامت روان در کودک خود قدم بردارید.

•       تغذیه توام با فشار و کنترل گری:

فشار والدین به کودک بدغذا برای غذا خوردن در جریان رفتارهایی مانند به زور و اجبار غذا دادن، سرزنش، تهدید و غیره او را از غذا دور کرده و تمایل غریزه اش را برای درخواست غذا و تغذیه شدن از بین می­برد. به همین ترتیب، در سنین بالاتر (پیش دبستانی/ دبستان) رفتارهای مخربی نظیر فشار/قلدری در مهد کودک یا مدرسه نیز ممکن است دلیلی برای از دست دادن اشتهاء در کودکان باشد.

•       افزایش تغییر در تنوع طعم­ ها:

زیاده روی در مصرف غذاهای ناسالم به شدت ادویه دار یا غذاهای آماده ممکن است باعث اجتناب کودک از مصرف غذاهای خانگی شود. مصرف دائمی یا مکرر این غذاها موجب تغییر عادت و سلیقه­ ی غذایی کودک و متعاقبا اجتناب او از مصرف الگوهای غذایی سالم گردد. جهت تصحیح این الگوی ناکارآمد از متخصص تغذیه راهنمایی دریافت نمایید.

•       عدم وجود فعالیت بدنی کافی و لازم:

عدم وجود فعالیت بدنی متناسب با سن و دوره  رشدی کودک متابولیسم بدن و ​​متعاقبا اشتهاء کودک را به شکل چشم­گیری کاهش خواهد داد. از پروتئینهای حرکتی و تمرین بدنی متناسب با سن کودک استفاده نموده و از این طریق علاوه بر تقویت رشد جسمانی، شناختی و هیجانی، اشتهاء او را نیز تقویت نمایید.

•       میان­ وعده ­های سنگین و پر کالری بین وعده های اصلی غذایی:

با توجه به اهمیت غذای سالم برای کودکان، مصرف میان وعده های پرکالری، مصرف مناسب وعده های غذایی اصلی را مختل خواهد کرد. نداشتن برنامه­ی غذایی و روتین­های تغذیه  سالم و به هنگام و از پیش مشخص شده یکی از عوامل دخیل در این امر هستند. برنامه­ غذایی مشخصی را براساس میزان کالری و مواد معدنی و مغذی مورد نیاز کودک متناسب با سن و دوره­ رشدی او، از قبل تدوین نموده و در طول زمان به آن پایبند بمانید.

•       وعده­ های غذایی تکراری یا بیش از حد متغیر و غیرقابل پیش ­بینی:

وجود یکنواختی موجب عدم تمایل کودک نسبت به غذا و در مقابل تغییرات بیش از حد در الگوهای غذایی موجب دشواری در سازگاری کودک می­گردد. در عین حال که به کودک حق انتخاب و مشارکت در تعیین وعده ­های غذایی را می­دهد، وعده­ های غذایی و روتین غذایی مشخص و از پیش تعیین شده ای را نیز تدوین نمایید.

•       نگرش والدین  به ویژه مادران:

نگرانی مداوم، استرس، اضطراب، الگوی فشار و اجبار از سوی والدین، همگی الگوهای رفتاری آسیب رسان به اشتهای کودک به حساب می آید. یک کودک زمانی که احساس فشار مکرر را تجربه نماید، واکنش منفی را نیز نسبت به والد و خواسته های بی نشان خواهد داد.

تفاوت بی اشتهایی با بد غذایی در کودکان

اصطلاح “بی اشتهایی” به کودکانی اطلاق می‌شود که از تمایل به خوردن غذاها و مصرف آن‌ها محروم هستند. این ممکن است به علت عوامل روانی، فیزیکی یا اختلالات رفتاری باشد. در مقابل، اصطلاح “بد غذایی” به وضعیتی اطلاق می‌شود که کودکان غذاهای ناسالم و فراوانی مصرف می‌کنند که ممکن است منجر به اختلالات تغذیه‌ای و سلامتی شان شود. لازم به ذکر است این کودکان به نام کودک بدغذا  معروف هستند. در هر دو حالت، مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه مناسب است تا راه‌حل مناسب برای مشکلات تغذیه‌ای کودکان یافت شود.

علت بدغذایی کودکان در سنین مختلف

علت بدغذایی کودکان در سنین مختلف ممکن است متفاوت باشد و همین موضوع زمینه شکل گیری کودک بدغذا فراهم می کند. در این قسمت چند عامل مهم برای بدغذایی کودکان در سنینی مختلف ذکر دشده است. این عوامل عبارتند از:

بدغذایی در دوران نوزادی:

در این دوره، عواملی مانند مشکلات گوارشی مانند کولیک یا تبخال، ناتوانی در مصرف شیر مادر یا شیرخوارگی، اختلالات عصبی یا روانی می‌تواند باعث بدغذایی نوزادان شود.

بدغذایی در کودکی:

در این دوره، عواملی مانند اختلالات رفتاری مانند اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی، انتخاب‌های غذایی ناسالم، انتقال عادات غذایی ناسالم از خانواده، تبلیغات محصولات ناسالم و نداشتن دسترسی به غذاهای سالم ممکن است باعث بدغذایی کودکان شود.

بدغذایی در نوجوانی:

در این دوره، عواملی مانند تاثیرات فشارهای اجتماعی برای انتخاب‌های غذایی خاص، نگرانی‌های بدنی و ظاهری، تاثیر رسانه‌ها و تبلیغات بر روی انتخاب‌های غذایی و اختلالات تغذیه‌ای ممکن است باعث بد غذایی نوجوانان شود. به این ترتیب می توان نحوه برخورد با کودک لجباز را نیز سرلوحه کار خود قرار داد.

همچنین، عوامل مربوط به محیط و فرهنگ هر جامعه نیز می‌تواند نقش داشته باشد. برای مثال، دسترسی به غذاهای سالم، سطح تحصیلات و آگاهی والدین در مورد تغذیه، وضعیت اقتصادی و تبلیغات محصولات ناسالم نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.

چگونه با کودک بد غذا رفتار کنیم؟

در مواجهه با کودک بدغذا به عنوان والدی آگاه، باید روش های رفتاری مناسبی را در پیش بگیریم. منکا پیشنهاد می کند جهت بهبود این الگوی ناکارآمد، اقدامات زیر را انجام دهید:

•       به عنوان والد/والدین همواره به یاد داشته باشید که شما مسئول روتین غذایی خود و فرزندانتان هستید. شما باید در قدم اول الگو تغذیه­ سالمی را به کودک خود نشان داده و سپس در جهت ایجاد عادات غذایی سالم در او و آموزش روتین­های غذایی کارآمد قدم بردارید.
•       ثبات کلید موفقیت است. وعده ­های غذایی و روتین تغذیه­ کودک خود را پیش برنامه­ ریزی کنید و آنها را طبق برنامه های قبلی و از پیش تعیین شده تغذیه کنید. در طول زمان به این شرایط پایبند باشید و در عین حال از انعطاف پذیری لازم جهت اعمال تغییرات لازم نیز برخوردار باشید.
•       از ارائه غذا به عنوان تقویت کننده، تنبیه، پاداش یا محرومیت بپرهیزید. غذا هرگز نباید به عنوان پاداش یا تقویت یا تنبیه مورد استفاده قرار گیرد. تغذیه همواره بایستی به عنوان یک نیاز غریزی در نظر گرفته شود، نه به عنوان راه حلی جهت بهبود یا حذف رفتارهای کودک. با این کار کودک خود را در فرآیند خوردن یا اجتناب از آنها شرطی خواهید نمود.
•       الگوی تغذیه شما به فرزندانتان ارث خواهد رسید. کودکان از روتین ­های غذایی شما الگوبرداری خواهند نمود، بنابراین شما باید اول از همه الگوی مناسبی برای آنها باشید. از مصرف مداوم غذاهای آماده و مضر بپرهیزید، سبزیجات، میوه جات و طیف وسیعی از غذاهای سالم را مصرف نموده و الگوی کودکان خود باشید.
•       فرهنگ با هم غذا خوردن را در خانه ایجاد نموده و تقویت کنی. هنگام صرف غذا، محرک­های عامل حواس پرتی تلویزیون، وسایل، بازی و کتاب را به طور کامل کنار بگذارید. برای تهیه غذا و چیدن سفره یا میز از مشارکت و همراهی کودکان بهره مند شوید. به آداب سفره پایبند بمانید. باهم غذا خوردن را تمرین و تقویت کنید. در حالی که کار می­کنید تنها به کار مشغول باشید، در حالی که بازی می­کنید تنها به بازی مشغول باشید و در حالی که غذا می خورند، تنها به غذا خوردن معطوف بمانید.
•       این باور را در کودکان ایجاد و تقویت کنید، به آنها بگویید “حتما لازم نیست طعم غذا را دوست داشته باشید، اما باید حداقل یک بار آن را بچشید”. این را در مورد هر وعده­ غذایی که نسبت به آن تمایل کم­تری دارد به فرزندتان یادآور شوید.
•       به جای تنقلات از وعده­های غذایی کوچک و کم کالری استفاده کنید. هیچ اشکالی ندارد که کودک بین وعده­های غذایی خود احساس گرسنگی داشته باشد. آنچه اهمیت دارد انتخاب دست میان وعده ها است. از میان وعده های سالم، مغذی، سبک و کم کالری استفاده کنید.
•       کودک خود را برای خرید میوه و سبزیجات به فروشگاه فروشی ببرید و او را در این امر شریک نمایید. از کودک بخواهید هر بار یکی از چیزهایی را که دوست دارد امتحان کند و بخورد، خودش انتخاب نماید. در عین حال که به او امکان آزادی عمل و انتخاب مستقل می­دهد، از پیش او را در مورد خوراکی­های سالم و ناسالم آموزش داده و تواما نیز او را در انتخاب درست هدایت و همراهی نمایید.
•       برای انتخاب غذا چند گزینه را از پیش به کودک ارائه نموده و به او حق انتخاب دهید. ما عموما هیچ گزینه ای انتخابی در جریان آماده سازی غذا در اختیار کودک قرار نمی دهیم. اهمیت آموزش را هرگز فراموش نکنید. او را از طریق بازی و آموزش حین بازی و تعامل مثبت، درباره­ی اهمیت رژیم غذایی سالم متقاعد نمایید.
•       او را در جریان خوردن همراهی نموده و تسهیل­ گر باشید. از وجود خواهر یا برادر و یا سایر افراد در حین مصرف غذا هم برای ایجاد لذت و خوشایندی و هم برای ایجاد الگوسازی مثبت استفاده نمایید. کودکان می بینند، کودکان یاد می­گیرند.

نتیجه گیری

با توجه به اطلاعات ارائه شده بدغذایی کودکان می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی آنها در بزرگسالی داشته باشد  و به همین دلیل اهمیت پیشگیری از آن بالا می باشد. اگر درگیر چنین مشکلی هستید می توانید برای رزرو نوبت مشاوره با مشاوران منکا از بخش رزرو وقت مشاوره در وب سایت منکا اقدام کنید.