انواع ترس های کودکان میتواند برای والدین نگران کننده و گاهی البته در فرآیند تربیت کودک، الهام بخش باشد. ترس های رایج در کودکان باید جدی گرفته شود. البته وسواس و زیاده روی در پرداختن به این موضوع ممکن است برای کودکان، اثر منفی و مخربی به جای بگذارد.
در دوران کودکی، جهان پر از کشفها و تجربیات جدید است، اما ممکن است، کودک با خود و دنیای پیرامونشان روبرو شود که این حالت، موجب خلق احساسات ناخوشایندی مانند ترس نیز میشود. ترس از جمله احساساتی است که هر کودکی در زندگی خود با آن مواجه میشود و انواع مختلفی دارد که ممکن است از طبیعی ترین نوع ترسهای روزمره تا ترسهای عمیقتر و قابل توجه دارای تنوع باشد. گاهی این ترسها نشانه و عوارضی مانند شب ادراری در کودکان دارند. البته باید ترس را از ریشه بررسی کرد.
در این مقاله، به بررسی انواع ترسهایی که کودکان در سنین مختلف تجربه میکنند و راهکارهای موثر برای رفع آنها میپردازیم. با درک عمیقتر از ترسهای کودکان و ارائه راهکارهای موثر، میتوان به آنها کمک کرد تا با اعتماد به نفس بیشتری به دنیای پیرامون خود نگاه کنند و از تجربه رشد و پرورش بهتری برخوردار شوند.
درادامه انواع ترس های کودک را به طور کلی بررسی میکنیم:
ترس از تاریکی
بسیاری از کودکان از تاریکی میترسند. یک کودک نوپا یا پیش دبستانی تمایل دارد از چیزهای ناآشنایی که آنها را درک نمیکند یا تحت کنترلش نیستند، اجتناب کند. تخیل بسیار فعال کودکان و ناتوانی آنها در تمایز بین واقعیت و خیال، به این معنی است که آنها ممکن است حضور هیولا زیر تخت را به راحتی باور کنند.
اگر به ترس کودک از تاریکی توجه نشود، این ترس ممکن است همراه کودک باقی مانده و به اختلال در روال خواب و عادات خواب او منجر شود. اما خبر خوش آنکه راههای زیادی وجود دارد که والدین میتوانند از طریق آنها به فرزند خود کمک کنند تا بر ترس از تاریکی غلبه کند.
راههای کمک به کودکی که از تاریکی میترسد
در مورد ترس از تاریکی مانند سایر ترسها، آنچه مهم است این است که ترس کودک از تاریکی را با همدلی و درک متقابل مدیریت کنید. احساسات فرزند خود را به هیچ عنوان مسخره نکنید یا نادیده نگیرید. اولین قدم برای کمک به فرزندتان برای غلبه بر ترس غیرمنطقی خود این است که احساسات او را کاملا پذیرفته و با همدلی به آنها پاسخ دهید.
برخی پیشنهادات عبارتند از:
- از آنها بخواهید در مورد ترسهای خود و اینکه دقیقا چه چیزی آنها را میترساند با شما صحبت کنند.
- به کودک خود نشان دهید که ترس های او را کاملا درک میکنید.
- به آنها اطمینان دهید که در امنیت هستند. توضیح دهید که هیچ چیزی به نام هیولا وجود ندارد.
سعی نکنید با چک کردن در کمد یا محیط زیر تخت به کودک خود درباره عدم وجود هیولاها اطمینان دهیدۀ، زیرا ممکن است با این کار به کودک نشان دهید که فکر میکنید هیولاها آنجا هستند. - اگر کودکتان بخاطر دزدی یا سایر مخاطرات امنیتی از تاریکی میترسد، درباره امنیت خانه و قفلها به او اطمینان دهید.
- مهارتهای مقابله کارآمدی را به کودک خود بیاموزید.
- بررسی کنید که آیا ترس آنها از تاریکی ناشی از ترسهای دیگر است یا خیر. به عنوان مثال، برخی از کودکان ممکن است از جدایی یا مرگ والدین خود بترسند و این اضطراب زمانی که در تاریکی تنها هستند تشدید شود. بنابراین در ابتدا عمیقا بررسی کنید که کودک از تاریکی در هراس است، یا ترسهای زمینه ای دیگری وجود دارند که یه این شکل خود را بروز میدهند.
- در صورتی که ترس کودک از تاریکی تشدید شد، تداوم یافت، موجب بروز اختلال در فعالیتهای روزمره یا عملکر کودک یا همراه با سایر علائمی بدنی شد، حتما با متخصص مشورت نمایید. هرگز ترس کودکان را بیارزش نداید، و این ترسها را پیش از تبدیل شدن به انواع فوبیا (ترس های مرضی) کنترل نمایید.
- اصول تربیت فرزند را در این حوزه جدی بگیرید. باید قدم به قدم به صورت کاربردی و علمی پیش رفت.
ترس از جدایی پدر و مادر
ترس کودک از جدایی از پدر و مادر یکی از موضوعات حساس و مهم در رشد و توسعه روانی آنهاست. وقتی کودک با جدایی یا جدا شدن از یک یا هر دوی والدین خود مواجه میشود، ممکن است احساسات مختلفی نظیر ترس، ناراحتی، ناراحتی و اضطراب را تجربه کند. این احساسات ممکن است در طول زمان و با توجه به شرایط مختلف تغییر کنند.
کودکان ممکن است به دلیل عدم فهم درست از مفهوم جدایی، احساس کنند که با جدا شدن از والدین، به طور کامل تنها خواهند بود یا دیگر از آنها مراقبت نخواهند شد.
جدایی ممکن است با تغییرات در زندگی روزمره کودک همراه باشد، این تغییرات ممکن است باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودک شود.
کودک ممکن است احساس استرس و اضطراب بیشتری نسبت به وضعیت خود داشته باشد که ممکن است با مشکلات خواب، ناراحتی روزانه، یا اختلالات در رفتار و روابط اجتماعی همراه باشد.
ترس از غریبهها
ترس از غریبهها یکی از تجربههای شایع در دوران کودکی است و میتواند از مسائلی باشد که بر روی سلامت روانی کودکان تأثیرگذار است. غریبهها برای کودکان معمولاً افرادی هستند که آنها با آنها رابطه مستقیم ندارند و از آنها بیاطلاع هستند یا آنها را شناخت درستی ندارند.
ترس از غریبهها ممکن است باعث ایجاد اضطراب و استرس در کودکان شود، که ممکن است با مشکلات خواب، افزایش ناراحتی و اختلالات در رفتار همراه باشد.
تجربه ترس از غریبهها میتواند باعث کاهش اعتماد به نفس در کودکان شود و آنها را از ارتباط با دیگران منزوی کند. از طریق بازیها و داستانها، مفهوم غریبه و راههای مقابله با ترس از آنها را به کودکان آموزش دهید.
ترس از شرایط آب و هوایی
ترس از شرایط آب و هوایی یکی از مواردی است که ممکن است در میان کودکان بروز کند و تأثیراتی بر سلامت روانی آنها داشته باشد. شرایط آب و هوایی متفاوت مانند طوفان، برف، باران شدید و گرما میتواند برخی از کودکان را نگران کند و ترس و اضطراب آنها را افزایش دهد.
تجربه توقف برق، طوفان، سیل، یا سایر شرایط آب و هوایی ناخوشایند در گذشته ممکن است باعث ترس از این شرایط در آینده شود. برخی اطلاعات نادرست یا متناقض در مورد شرایط آب و هوایی ممکن است ترس و نگرانی را در کودکان بیشتر کند، زیرا آنها ممکن است احساس کنند که نمیتوانند به درستی از مواجهه با این شرایط سربلند و منطقی بیرون بیایند.
ترس از خوابهای بد
ترس از خوابهای بد و ترسناک در کودکان میتواند یک تجربه غیرقابل اجتناب و ناراحتکننده باشد که اثرات روانی و روحی قابل توجهی بر روی آنها داشته باشد. این ترس میتواند از ناخودآگاه کودکان بوجود بیاید و به دلایل مختلفی مربوط به مرحله توسعهای و شخصیتی آنها باشد.
ترس از خوابهای بد ممکن است به دلیل تجربه خوابهای ناخوشایند یا ترسناکی باشد که کودکان پیش از این داشتهاند. این تجربهها میتوانند از محیطهای مختلفی نظیر تلویزیون، فیلمها، داستانهای ترسناک یا حتی تجربیات واقعی برای آنها ایجاد شده باشد.
ترس از خوابهای بد ممکن است به دلیل مواجهه با واقعیتهای ناخوشایند در زندگی کودکان ایجاد شود. مثلاً، تغییرات در خانواده (مانند جدایی والدین، انتقال به محل جدید، مشکلات مالی و غیره) میتواند نوعی از استرس و نگرانی را در کودکان ایجاد کند که در خوابهایشان بازتاب پیدا میکند.
ترس از ماسک و لباسهای عروسکی/ حیوانات
ترس از ماسک و لباسهای عروسکی یا حیوانات یکی از مسائلی است که بسیاری از کودکان ممکن است با آن مواجه شوند و تأثیرات قابل توجهی بر روی روانشان داشته باشد. این ترس ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود و در اغلب موارد، ناشی از عدم آشنایی و یا تجربههای ناخوشایند قبلی باشد.
برای بسیاری از کودکان، ماسکها و لباسهای عروسکی یا حیوانات، شیوهای ناشناخته و ناخوشایند است. عدم آشنایی با این وسایل و موجودات میتواند ترس و نگرانی را در آنها ایجاد کند.برای کمک به کودکان در مواجهه با ترس از ماسک و لباسهای عروسکی و حیوانات، میتوانید فضایی امن و آرام برای کودکان فراهم کنید تا در زمانهایی که با ماسک و لباسهای عروسکی/حیوانات مواجه میشوند، با بروز ناپایداری ذهنی، احساس امنیت داشته باشند.
ترس از دندانپزشک
ترس از دندانپزشک یکی از ترسهای شایع در میان کودکان است و میتواند ناشی از تجربیات ناخوشایند قبلی، عدم آشنایی با محیط دندانپزشکی، و یا ترس از درد و ناگواریهای مرتبط با درمانهای دندانپزشکی باشد. این ترس ممکن است باعث ایجاد مشکلات در مراجعه به دندانپزشک شود و به طور کلی به سلامت دهان و دندان کودکان آسیب برساند.
بسیاری از کودکان ممکن است از تجربه درد و ناراحتی در دندانپزشکی ترسیده و از مراجعه به دندانپزشک منصرف شوند. این ترس ممکن است باعث ایجاد اضطراب و استرس در کودکان شود، که ممکن است با مشکلات خواب، افزایش ناراحتی و اختلالات در رفتار همراه باشد.
انواع ترس های غیر طبیعی در کودکان
ترسهای غیر طبیعی در کودکان، به ترسهایی اشاره دارند که مرتبط با موضوعات و شرایطی هستند که در واقعیت به طور مستقیم تهدیدی برای آنها ندارند، اما با افزایش این موارد، میتوانند به اضطرابها و مشکلات روانی منجر شوند. در زیر به برخی از این ترسها اشاره شده است:
- ترس از انفجارها و حوادث:
برخی کودکان ممکن است ترس و اضطرابی نسبت به وقوع حوادث نظیر انفجارها، زلزله و حوادث طبیعی داشته باشند. این ترس معمولاً به دلیل دیدن تصاویر در رسانهها یا شنیدن اخبار مرتبط با اینگونه حوادث شکل میگیرد.
- ترس از افراد ناشناس:
برخی کودکان ممکن است ترس و اضطرابی نسبت به افراد ناشناس داشته باشند، مخصوصاً اگر با افراد جدید و غریبه روبرو شوند، مانند رفتن به محیطهای جدید مانند مهدکودک یا مدرسه.
- ترس از تکرار:
برخی از کودکان ممکن است ترس و اضطرابی نسبت به تکرار و رویدادهای پیوستهای مانند تکرار فیلمها یا ماجراهای ترسناک داشته باشند که میتواند به آنها اضطراب بیشتری بیفزاید.
- ترس از انتقال پدیدههای واقعی به تخیلی:
برخی از کودکان ممکن است ترسی از انتقال واقعیتهای زندگی به دنیای تخیلی و فراواقعیتی داشته باشند. به عنوان مثال، ترس از اینکه شخصیتهای تخیلی و داستانهایی که شنیدهاند، واقعیت پیدا کنند.
- ترس از فراموشی و جدایی:
برخی از کودکان ممکن است ترس و اضطرابی در مورد فراموشی و جدایی از عزیزان و والدینشان داشته باشند. این ترس معمولاً با توسعه روابط اجتماعی و احساس امنیت مرتبط است.
این ترسها میتوانند برای کودکان منبعی از اضطراب و نگرانی باشند و لازم است توسط والدین و مربیان به آنها کمک شود تا با این احساسات مواجهه داشته باشند و راههایی برای کاهش ترس و اضطراب خود پیدا کنند.
ترس های رایج در کودکان در سنین مختلف
والدین از همان سنین اولیه به فرزندان خود ترس و اجتناب از مخاطرات خاصی مانند آتش سوزی یا عبور از خیابان و یا افتادن از ارتفاع را میآموزند. در چنین مواردی، ترس و اضطراب همراه با آن میتواند مفید باشد، زیرا به محافظت از کودک در برابر آسیبها کمک میکند. با این حال، کودکان ممکن است از موقعیتها یا شرایطی که از منظر بزرگسالان تهدیدکننده نیستند، نیز بترسند.
منابع ترس ممکن است با بزرگتر شدن کودک تغییر کند. برای مثال، ترس از تاریکی یا هیولاهای زیر تخت ممکن است با رشد کودک، جای خود را به ترس از دزدی یا خشونت بدهند. بنابراین ما باید به عنوان والدین از این ترسها و چگونگی مدیریت آنها در کودک خود کاملا آگاه باشیم.
برخی از کودکان بیش از سایرین دچار ترس و اضطراب هستند. عوامل مؤثر در چنین موقعیت هایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حساسیت ژنتیکی – برخی از کودکان عموماً در خلق و خو حساس تر و هیجان پذیرتر هستند
- دچار بودن حداقل یکی از والدین به ترس و اضطراب
- فرزندپروری بیش از حد محافظت گرایانه – احتمال اینکه کودک وابسته بیشتر احساس درماندگی کند و به همین دلیل اضطراب عمومی بالاتری را تجربه نماید، بسیار بیشتر است.
- مواجهه با رویدادهای استرسزا – مانند جدایی والدین، آسیبدیدگی یا بستری در بیمارستان.
ترس های رایج در نوزادان
هنگامی که کودک به ۶ یا ۷ ماهگی میرسد، وابستگی شدیدی به والدین یا مراقبان خود پیدا خواهد کرد. جدایی از “مراقب اصلی/ فرد اصلی که نوزاد به آن دلبستگی غریزی دارد”، حتی برای مدت کوتاهی، میتواند باعث ترس شدید، اضطراب و گریه فراوان شود. به همین ترتیب، تمام نوزادان از حضور مادر لذت برده و احساس امنیت داشته و از افراد غریبه دچار وحشت میشوند. نوزادان با گذشت زمان از این مرحله خارج میشوند.
ترس های رایج در کودکان نوپا
کودکان ۲ تا ۳ ساله به تازگی شروع به یادگیری نحوهی مقابله و کنار آمدن با احساسات شدیدی نظیر خشم کردهاند. ترس رایج برای کودکان نوپا تحتتأثیر این احساسات قوی قرار گرفتن است. کودکان نوپا درک محدودی از اندازه دارند و این ممکن است موجب بروز ترسهای به ظاهر غیرمنطقی مانند افتادن به درون چاه توالت شود.
پیشنهاداتی برای کمک به کاهش ترسهای کودکان نوپا عبارتند از:
- کودک خود را به صحبت کردن در مورد ترسها و اضطرابهای خود تشویق کنید.
- به آنها انعکاس احساس داده و ترسهایشان را بپذیرید، زیرا کودکان خردسال هنوز اندازه و فضا را به درستی درک نمیکنند.
- کودک را به روبهرو شدن ناگهانی با ترسها وادار نکنید، زیرا ممکن است اوضاع را بدتر کند. به آنها کمک کنید تا به آرامی با ترسهای خود روبهرو شوند.
ترس های رایج در کودکان سنین دبستان
همانطور که دانش کودک در مورد جهان افزایش مییابد، ترسهای او نیز متفاوت و گستردهتر میگردد. برخی از ترسها واقعی و برخی خیالی هستند. ترسهای رایج عبارتند از ترس از تاریکی، دزد، جنگ، مرگ، جدایی یا طلاق والدین و موجودات ماوراء طبیعی (مانند ارواح و هیولا).
پیشنهاداتی برای کمک به فرزندتان در کاهش و مدیریت این ترسها عبارتند از:
- اجازه دهید فرزندتان بداند که شما ترسهای او را کاملا جدی میگیرید. در مورد موضوعاتی مانند مرگ یا جنگ اطلاعات درستی به فرزندتان بدهید و به او اطمینان بدهید که به تمام سوالاتش پاسخ خواهید داد.
- فرزندتان را تشویق کنید تا با ترس خود به صورت تدریجی روبهرو شود. برای مثال، شاید ابتدا باید با تصاویر موضوع مورد ترس خود شروع کند، سپس موضوع ترس را از دور دیده یا تجسم کند، و تدریجا به آن نزدیک شود.
- امکان کمی کنترل به فرزندتان بدهید. برای مثال، اگر از دزد می ترسند، بستن و قفل کردن پنجره اتاق خواب او را یکی از مسئولیتهای شبانهاش قرار دهید.
- کارهای روزمره و تشریفات به کودک احساس ثبات و امنیت میدهد و ممکن است ترسهای عمومی وی را کاهش دهد.
در ادامه به صورت تفکیک سنی از نوزادی تا ۱۰ سالگی به موارد ترسهای نسبتا رایج در میان فرزندان اشاره خواهد شد:
-
ترسهای نوزادی (۰-۱ سال)
در این دوره از زندگی، کودکان تازه متولد شده هنوز قادر به تشخیص بین واقعیت و تخیل نیستند. بنابراین، ترسهای آنها عمدتاً مرتبط با عدم حضور والدین و احساس تنهایی است. آنها همچنین ممکن است از صدای بلند، چهرههای غریبه و حتی جدیدترین اشیاء در محیطشان ترسیده و ناراحت شوند.
-
ترسهای کودکی (۱-۳ سال)
در این دوران، کودکان شروع به توانایی تشخیص بین تخیل و واقعیت دارند. ترسهای رایج در این سن شامل ترس از جدا شدن از والدین، ترس از حیوانات، ترس از آب و ترس از اشیای ناشناخته است.
-
ترسهای پیش از مدرسه (۳-۶ سال)
در این دوره، ترسهای کودکان گسترش مییابد و شامل ترس از تاریکی، ترس از هیولاها و شیاطین و هر عاملی که در انیمیشن و فیلم و سخنان بزرگترها به آنها منتقل میشود، ترس از افراد غریبه و ترس از جدا شدن از والدین است. آنها ممکن است از موقعیتهای اجتماعی جدید نظیر ورود به محل مدرسه بدون والدین خود نیز ترسیده و ناراحت شوند.
-
ترسهای دوران مدرسه ابتدایی (۶-۱۰ سال)
در این سن، کودکان شروع به تجربه ترسهای مرتبط با تجربیات اجتماعی و تحصیلی خود میشوند. ترسهای رایج شامل ترس از شکست در مدرسه، ترس از ریجکت شدن و پس زدن توسط همسالان، ترس از عدم موفقیت و ترس از عدم پذیرش و عشق والدین است. ترس از نه گفتن در کودکان یکی از مواردی است که در این سن بیشتر مشاهده میشود و والدین بر این موضوع تمرکز بیشتری دارند.
راه های پیشگیری از ترس در کودکان
پیشگیری از ترس در کودکان امری بسیار مهم و نیازمند توجه و مراقبت والدین و مربیان است. در زیر به برخی از راهکارهای موثر برای پیشگیری از ترس در کودکان اشاره شده است:
- تسهیل در مواجهه با ترس: والدین و مربیان میتوانند با ایجاد فضایی امن و پذیرایی برای کودکان، آنها را در مواجهه با ترسهایشان حمایت کنند. این شامل به اشتراک گذاری تجربیات مشابه، ارائه اطلاعات دقیق و منطقی در مورد موضوعاتی که ترس ایجاد میکنند و منجر به ایجاد فضایی برای بیان احساسات و ترسهایشان میشود.
- راهنمایی در استفاده از ابزارهای مدیریت ترس: آموزش به کودکان در استفاده از ابزارهای مدیریت ترس مانند تنفس عمیق، تماشای آیتمهای فانتزی و مورد علاقه، تصویرسازی مثبت و تمرینهای آرامش بخش برای کاهش استرس و ترس میتواند به آنها کمک کند تا بهتر با ترسهایشان مقابله کنند.
- تشویق به انجام فعالیتهای مرتبط: والدین میتوانند کودکان را به فعالیتهایی که به طور مستقیم با موضوعاتی که ترس ایجاد میکنند مشغول کنند. به عنوان مثال، اگر کودک از حیوانات ترس دارد، میتواند در دیدارهای مستقیم با حیوانات خانگی یا محیطهایی مانند باغهای حیوانات شرکت کند.
- استفاده از روشهای متناسب با سن: برای کاهش ترس در کودکان، بهتر است روشهای متناسب با سن آنها به کار گرفته شود. مثلاً برای کودکان جوانتر، استفاده از داستانهای تخیلی و عکسهایی مربوط به عوامل مولد ترس، میتواند موثر باشد. در حالی که برای کودکان بزرگتر، بحث و گفتوگوهای منطقی و تشویق به استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس میتواند بیشتر موثر باشد.
- محافظت از محیط: ایجاد محیطهای آرام و امن در خانه و مدرسه میتواند به کاهش ترس کودکان کمک کند. این شامل اطمینان از وجود نور کافی در اتاق خواب، جلوگیری از تماشای موارد ترسناک و حفظ یک برنامه ثابت و اطمینان بخش از مواجهه با موقعیتهای جدید به طور تدریجی میشود.
پیشگیری از ترس در کودکان نیازمند توجه و تلاش مداوم والدین و مربیان است. با ایجاد فضایی امن و پذیرایی برای کودکان و ارائه حمایت و کمک به آنها برای مواجهه با ترسهایشان، میتوان آنها را در رشد و توسعه صحیح و سالم کمک کرد.
پیشنهاداتی برای کمک به کودک برای مقابله با اضطراب جدایی و ترس از غریبهها عبارتند از:
- در صورت امکان، هنگامی که در خانه از دیدرس کودک خارج میشود، با او صحبت کنید.
- زمانی که از اتاق خارج میشوید (یا بیرون میروید) به کودک خود اطلاع دهید و هنگام برگشتن با او تعامل هیجانی داشته باشید. این امر به آنها کمک میکند تا به شما اعتماد کنند.
- به کودک خود اجازه دهید تا با افراد جدید از خانواده یا دوستان شما آشنا شود. بگذارید ببینند که افراد جدید قابل اعتماد هستند.
- اگر کودک شما مضطرب است، با بیانی آرام و مطمئن به او اطمینان دهید.
- توجه داشته باشید که رها کردن کودک در “گریه” فقط باعث تشدید اضطراب او میشود.
نتیجه گیری
ترس، یکی از احساسات طبیعی و ضروری در رشد و تکامل کودکان است که در تمام مراحل زندگی آنها حضور دارد. در این مقاله، انواع مختلفی از ترسهایی که در کودکان در سنین مختلف ظاهر میشود را بررسی کردیم. از ترس از جدا شدن از والدین در دوران کودکی تا ترس از عدم موفقیت در دوران مدرسه ابتدایی، هر یک از این ترسها نقش مهمی در رشد و توسعه روانی کودکان دارند.
با این حال، ترسهای غیر طبیعی نیز میتوانند به وجود بیایند که ممکن است برای کودکان منبع اضطراب و نگرانی باشد. در این مقاله، به ترسهایی مانند ترس از انفجارها و حوادث، ترس از افراد ناشناس و ترس از تکرار اشاره شد. با مراجعه به یک مرکز استعدادیابی کودکان میتوانید بهترین و کاربردی ترین مشاورهها را در این خصوص دریافت کنید.
برای پیشگیری از ترس در کودکان، ایجاد فضایی امن و پذیرایی برای آنها، تسهیل در مواجهه با ترسهایشان، استفاده از ابزارهای مدیریت ترس، تشویق به فعالیتهای مرتبط و استفاده از روشهای متناسب با سن آنها اهمیت دارد. همچنین، محافظت از محیط کودکان و اطمینان از وجود محیطهای آرام و امن میتواند به کاهش ترسهایشان کمک کند.