اختلال سلوک در کودکان چیست؟

اختلال سلوک شامل رفتارهایی پایداری است که با گذشت زمان شکل می­گیرد و غالبا مشخصه آن پرخاشگری و تجاوز به حقوق دیگران است. اختلال سلوک با بسیاری از اختلالات روانی در کودکان دیگر از جمله بیش فعالی، افسردگی و اختلالات یادگیری همراه است. این اختلال ممکن است با سطح پایین اقتصادی و اجتماعی، روش تربیتی خشن و تنبیهی، اختلافات خانوادگی، فقدان نظارت مناسب والدین و فقدان کفایت اجتماعی ارتباط داشته باشد.

بر اساس تعریف تجدید نظر شده در پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اخـتلالات روانی (DSM-5)، اخـتلال سلوک مربوط به دوران کودکی و نوجوانی بوده و معمولاً قبل از سن بلوغ تشخیص داده می­شود. علامـت اساسـی آن، الگوی تکراری و پیوسته رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران، هنجارها یا مـوازین اساسـی اجتمـاعی متناسب با سن فرد، نقض می­شوند.

اینگونه رفتارها در سه مورد (و یا بیشتر) از معیارهای زیر در ۱۲ ماه گذشته، و یکی از علائم که در ۶ ماه گذشته بوده است، باید وجود داشته باشند. رفتار پرخاشگرانه که موجب تهدید یا صـدمه رساندن به سایرین یا حیوانات می­شود، رفتاری که موجب وارد آوردن زیان یا خسارت مالی می­گردد، فریبکاری یـا دزدی، نقض جدی مقررات (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۴).

این اختلال در کودکی شایع است، در پسرها ۴ تا حتی ۱۲برابر شایع­تر از دختران است. اختلال سلوک در کودکان فاقد علت واحد بوده و عوامل زیستی-روانی و اجتماعی بسیاری در بروز آن دخیل هستند. عوامل بیولوژیکی در این اختلال سهیم‌اند به طوری که مطالعات مختلف میزان متوسطی از وراثت برای رفتارهای ضداجتماعی، تکانشگری، خلق و خو، پرخاشگری و عدم حساسیت به تنبیه را نشان می‌دهد.

همچنین، در اوایل زندگی آسیب‌های عصبی-روانی به مغز می‌تواند باعث نقص در زبان، حافظه و عملکرد اجرایی شود که متعاقباً به قضاوت ضعیف و ناتوانی در برنامه‌ریزی و حل مشکلات در شرایط بحرانی می‌انجامد.

علاوه‌براین، محیط مدرسه نیز موثر است مانند فقدان کارکنان حمایتی و مشاوره برای رسیدگی به مشکلات اقتصادی-اجتماعی کودکان، قرارگرفتن در معرض خشونت‌های گروهی در جمع، فضای زیاد کلاس که به افزایش نسبت کودکان به معلمان و عدم بازخورد مثبت از سوی معلمان منجر می‌شود.

کنترل کودکانی که اختلال سلوک دارند اغلب کاری بسیار سخت است، زیرا آن‌ها اصلا نمی‌خواهند از قوانین پیروی کنند. آن‌ها بدون در نظر گرفتن عواقب اعمال خود به طور تکانشی (بدون فکر) عمل می‌کنند. کودکان مبتلا به اختلال سلوک به هیچ وجه احساسات دیگران را در نظر نمی‌گیرند و تا حدود زیادی خودخواه و خودمحور هستند. اگر کودک شما به طور مداوم یک یا چند مورد از رفتارهای زیر را نشان دهد، ممکن است دچار اختلال سلوک باشد:

• اغلب قلدری کرده و دیگران را تهدید می‌کند یا می‌ترساند.
• او شروع کننده دعواهای جسمانی و فیزیکی است.
• ممکن است از سلاحی استفاده کند که می‌تواند صدمه جسمانی شدیدی به دیگران وارد کند(مانند چماق، آجر، بطری شکسته، چاقو، تفنگ).
• نسبت به مردم ظلم می‌کند.
• نسبت به حیوانات سنگدلی نشان می‌دهد.
• در عین مواجهه با قربانی دست به دزدی می‌زند.(مانند دزدی همراه با خشونت، کیف قاپی، اخاذی، سرقت مسلحانه)
• فرد دیگری را به زور مجبور به رابطه جنسی می‌کند.

اگر در خصوص برخورد کودکتان با حیوانات دغدغه دارید میتوانید نوشته زیر در منکا را بخوانید:

آموزش حیوان دوستی به کودکان و مقابله با ترس در حیوانات

• عمدا به قصد ایجاد آسیب جدی، دست به آتش افروزی می‌زند.
• از عمد وسایل دیگران یا اموال عمومی را تخریب می‌کند.

• به زور وارد خانه، ساختمان یا ماشین دیگران می‌شود.
• اغلب برای به دست آوردن چیزی یا منافعی و یا فرار از وظایفش دروغ می‌گوید (سر دیگران کلاه می‌گذارد).
• اشیاء بی ارزش را بدون مواجه شدن با قربانی می‌دزد (مثل دزدیدن اجناس از مغازه بدون شکستن و ورود غیر قانونی).

• بدون اجازه والدین، شب‌ها بیرون از خانه می‌ماند. این حالت پیش از ۱۳ سالگی شروع می‌شود.
• هنگام زندگی با والدین واقعی یا سرپرستش دست کم دوبار شب‌ها از خانه فرار کرده است( یا یک مدت طولانی از خانه فرار کرده است.)
• معمولا از مدرسه می‌گریزد و میلی به تحصیل ندارد.

اختلال سلوک کنترل نشده در بزرگسالی نیز موجب آشفتگی رفتار می‌شود و سبب تخریب چشمگیری در عملکرد تحصیلی، اجتماعی یا شغلی می‌شود. اگر فرد ۱۸ ساله و یا مسن‌تر باشد، ملاک‌های مشخصی برای تشخیص اختلال سلوک وجود ندارد.

از نظر پترسون، کاپالدی و بنک (۱۹۹۱) یکی از روش‌های درمانی اختلال سلوک مدل خانواده‌ی منسجم است که بر رابطه‌ی والد و کودک متمرکز است، چرا که والدین بدون داشتن مهارت کافی برای فرزندپروری به شیوه بی‌ثبات رفتار کرده و کودکان با مشاهده‌ی پرخاشگری والدین آنها این رفتارها را یاد‌ می‌گیرند. همچنین، توجه والدین به رفتار منفی کودکان عملا آنها را برای چنین رفتارهایی تقویت می‌کند.

همچنین، آموزش روش­ های کنترل به والدین می‌تواند به تقویت رفتارهای مطلوب و تغییر شرایط ناسازگارانه منجر شود. درمان­ های زیستی مانند داروهای محرک برای بیماران با اختلال همبود ADHD و تکانشگری استفاده می‌شود که نظارت والدین در مصرف داروها بسیار ضروری است. هم چنین وجود نظارت بر سابقه عملکرد قلب، قد و وزن، خواب و گزارش علائم از جانب والدین و معلمان نیز توصیه می‌شود.

کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند چرا برخی از کودکان به اختلال سلوک مبتلا می‌شوند. مواردی مانند یک تجربه آسیب‌زا، مشکلات اجتماعی و عوامل بیولوژیکی ممکن است در ابتلا به این اختلال دخیل باشند. برای کاهش خطر ابتلا به این اختلال، والدین می‌توانند راهبردهای فرزندپروری مثبت را بیاموزند. این مسئله می‌تواند منجر به ایجاد یک رابطه نزدیکتر برای والد و فرزند شود. همچنین والد می‌تواند یک زندگی ایمن و پایدار در خانه برای کودک ایجاد کند که این مسئله هم می‌تواند تاثیر شایانی در مبتلا نشدن به اختلال سلوک داشته باشد.

اگر فرزند شما مبتلا به اختلال سلوک است، جدای از مراقبت‌های حرفه‌ای، می‌توانید با به کار گیری روش‌های زیر به او و خودتان کمک کنید:

• درباره اختلال سلوک بیشتر بخوانید. شما می‌توانید تحقیقات اخیر درمورد رویکردهای درمانی موثر را دنبال کنید.
• با یک متخصص کودک که در زمینه تشخیص و درمان اختلالات آموزش دیده است، صحبت کنید.
• گزینه‌های درمانی موجود را بررسی کنید. درمان کودک شما باید فردی و خانواده محور باشد تا نیازهای کودک شما را برآورده کند.