تاثیر طلاق بر کودکان در سنین مختلف

طلاق و جدایی والدین می‌تواند تاثیرات عمیقی بر روان کودکان داشته باشد. چرا که تحقیقات نشان داده است که تجربه طلاق و جدایی والدین ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی و رفتاری در کودکان شود. در این مقاله به تاثیر طلاق در کودکان خواهیم پرداخت و با ارائه اطلاعات سعی در کاهش اثرات روانی طلاق در کودکان را داریم. تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

واکنش فرزندان نسبت به طلاق چیست؟

طلاق می تواند یکی از مهم ترین اتفاقات در طول زندگی والدین و کودکان باشد که طبیعتا اثرات روانی بر هر سه ضلع هرم خواهد داشت. فرزندان با توجه به سن و سال خود واکنش های متفاوتی را پس از اطلاع از موضوع طلاق والدین از خود نشان می دهند که تاثیر طلاق در کودکان می باشد. برخی نشانه های رایج درد روانشناختی و تنش در جریان طلاق شامل موارد زیر می باشد. پیشنهاد می کنیم حتی اگر در مرحله جدایی نیستید هم، حتما موارد زیر را به دقت بررسی کنید. این واکنش ها عبارت اند از :

•       گریه بیش از حد و اصرار بر حضور والد پیش از به خواب رفتن
•       شب ادراری یا ترس از تنها خوابیدن
•       کنش نمایی و بدرفتاری در مدرسه
•       جلب توجه کردن، قشقرق و ناآرامی
•       غمگین و منزوی بودن و اجتناب از بازی با سایر کودکان
•       پرسش­های مکرر درباره­ اینکه آیا شما او را ترک خواهید کرد یا خیر؟
•       پرخاشگری به یکی از والدین و امتناع از سخن گفتن با او به صورت حضوری یا تلفنی
•       حواس پرتی در مدرسه و پیشرفت تحصیلی پایین

تاثیرات مخرب طلاق بر کودکان چیست؟

طلاق تجربه­ بسیار سنگین و متفاوتی برای کودکان و تمام اعضای خانواده محسوب می شود و دوری از تاثیر طلاق در کودکان اجتناب ناپذیر می باشد. در جریان پدیده طلاق، نه تنها نوع ارتباط والدین با یکدیگر دست­خوش تغییرات بنیادینی می گردد، بلکه نوع ارتباط والدین با کودکان نیز به صورت جدی تغییر کرده و در معرض خطر قرار می­گیرد. طلاق تاثیرات متنوع و بسیار متفاوتی بر کودکان خواهد داشت. برخی کودکان واکنشی طبیعی نسبت به پدیده جدایی والدین دارند و برخی دیگر در طول این مسیر دچار تعارض و تناقضاتی خواهند شد.

در مورد کودکانی که از تاب آوری و خودتنظیمی بالاتری برخوردار هستند، طلاق بیش از آنکه یک بحران به حساب آید عمدتا یک تغییر نیازمند سازش به حساب می آید. در حالی که کودکان در سنین مختلف و با خلق­ و خو های مختلف به گونه ای متفاوت تحت تاثیر طلاق قرار خواهند گرفت. بنابراین توصیه می شود والدین باید براساس ظرفیت و ویژگی­های کودک در این مسیر پیش بروند  و اقدامات بعدی را در نظر بگیرند.

در این قسمت به توضیح تاثیر طلاق در کودکان اشاره خواهیم کرد:

*  پیشرفت تحصیلی ضعیف:

طلاق چالش بسیار دشواری برای تمامی اعضاء خانواده به حساب می آید. در مورد کودکان، تغییرات در ساختار خانواده و اتفاقات پیش­رو موجب گیجی و ترس آنها خواهد شد. تمامی این تغییرات سخت موجب تضعیف پیشرفت تحصیلی و ایجاد مشکلاتی در مدرسه خواهد شد. هرچه میزان حواس پرتی کودکان افزایش یابد، تمرکز آنها بر مطالب درسی و کلاس درس  کاهش خواهد یافت.

*کاهش علاقه نسبت به فعالیت­ های اجتماعی:

مطالعات نشان داده است که طلاق، تاثیر قابل توجهی بر مهارت­های اجتماعی کودکان دارد. کودکانی که طلاق والدین و فرآیند آن را تجربه نموده اند، عموما در مقایسه با سایر کودکان، با سختی بیشتری وارد تعاملات و روابط اجتماعی شده و در نتیجه از حمایت اجتماعی پایین تری نیز برخوردار خواهند بود. این کودکان عموما احساس ناامنی داشته و بر این تصور هستند که خانواده آنها تنها خانواده ای است که طلاق را تجربه نموده است.

* سازش پذیری پایین با مشکلات:

در جریان تجربه طلاق سازش پذیری کودکان در مقابل تغییرات دستخوش دگرگونی هایی خواهد شد. این تغییرات دارای حوزه های متنوع و متغیری از چیدمان خانوادگی جدید، محل زندگی جدید و وضعیت زندگی جدید گرفته تا دوستان، مدرسه و موارد دیگری است، که همگی تحت تاثیر طلاق والدین قرار می گیرند.

*  حساسیت هیجانی:

طلاق موجب بروز تجربیات هیجانی متنوعی در خانواده و البته کودکان می­گردد. احساساتی نظیر فقدان و از دست دادن، خشم، گیجی، اضطراب و بسیاری دیگر، ممکن است در نتیجه طلاق در کودکان نمود یابد و به نوعی اثرات روانی طلاق در کودکان می باشد . طلاق ممکن است احساس طرد شدگی و انزوا را در کودک تقویت نموده و او را بیش از پیش حساس نماید. کودکان در این زمان، نیازمند روشی برای برون ریزی هیجانات خود هستند. آنها گاهی نیاز به صحبت کردن و داشتن کسی دارند که سخنان آنها را با دقت و حوصله گوش نماید.

* خشم/تحریک پذیری:

در برخی موارد و در موقعیت هایی که کودک احساس ناتوانی و خستگی را تجربه می­کند و نمی­داند که چگونه بایستی به احساسات خود در جریان طلاق پاسخ دهد، احساس خشم و تحریک پذیری به سراغ او خواهد آمد. خشم کودک ممکن است معطوف به موارد بسیار متنوع و متفاوتی باشد و از جمعه تاثیر طلاق در کودکان است. خشم کودکان عموما معطوف به والدین، خودش، دوستان و یا سایرین می­شود. در حالی که برخی کودکان خشم خود را به هیچ کس ابراز نکرده و از روش­هایی غیر از پرخاشگری، آن را تخلیه نمی نمایند.

*احساس گناه:

کودکان همواره درباره علت طلاق متعجب و سردرگم هستند. آنها ممکن است به جست و جوی علل بپردازند به این فکر کنند که چرا والدین دیگر به هم علاقه ای ندارند، یا اینکه آیا خودشان کار اشتباهی کرده اند که والدین آنها از همدیگر جدا شده­اند. احساس گناه احساس بسیار رایج در میان کودکان طلاق به حساب می آید که به خودی خود منجر به بروز مشکلات مختلفی خواهد گشت. احساس گناه موجب افزایش فشار، بروز افسردگی، استرس، و سایر مشکلات روانی خواهد شد. در نتیجه باید توجه داشته باشید ارائه­ محتوا درباره نقش کودکان در طلاق والدین امری بسیار ضروری به نظر می­رسد و باعث پیشگیری از تاثیر طلاق در کودکان به صورت نامطلوب و مخرب دارد.

* آغاز رفتار اخلال گرانه:

کودکان در جریان تجربه طلاق، تعارضات حل نشده ای را از سر می گذرانند که موجب بروز مشکلات رفتاری در آینده خواهد شد که تاثیر طلاق در کودکان محسوب می شود. مطالعات نشان داده است که کودکانی که طلاق را تجربه نموده اند تمایل بالاتری به مشارکت در رفتارهای مجرمانه، تخریب گری در جریان رفتارهای اخلال گرانه، عادات مصرف سیگار یا مواد داشته­اند، که همگی به سلامت جسمانی و روان­شناختی آنها آسیب جدی وارد خواهد نمود و به عنوان تاثیر طلاق در کودکان محسوب می شود.

*  افزایش مشکلات سلامت روان:

فرآیند طلاق و تجربه کودکان از آن ممکن است بسیار تنش زا باشد. مواجه با این آسیب­ها عوارض خود را به دنبال خواهد داشت. کودکانی که طلاق را تجربه نموده اند آسیب پذیری بالاتری نسبت به بیماری داشته، که به خودی خود از عوامل متفاوتی نظیر مشکلات خواب و تغذیه آنها نشات می­گیرد. همچنین این کودکان ممکن است افسردگی، استرس، اضطراب، انزوا و ترس­های گوناگونی را نیز تجربه نمایند.

*از دست رفتن اعتقاد به ازدواج و اتحاد خانوادگی:

مطالعات نشان داده است کودکانی که طلاق را بین والدین خود تجربه نموده­اند، تمایل بالاتری به طلاق در روابط بعدی خود دارند. برخی مطالعات نشان داده است که شیوع طلاق در این کودکان طی دوران بزرگسالی، دو تا سه برابر بالاتر از سایر افراد است و این نیز در دیگر تاثیر طلاق در کودکان می باشد.

کدام کودکان آسیب بیشتری از طلاق می گیرند؟

سن مناسب کودک برای طلاق والدین چه زمانی است؟

سن مناسب کودکان برای تجربه طلاق و جدایی والدین ممکن است متغیر باشد و به عوامل مختلفی مانند رشد روانی کودک، تجربه‌های قبلی و شرایط خانوادگی والدین بستگی دارد. اما برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کودکان در سنین کودکی و نوجوانی به طور خاص تاثیرات عمیقی از طلاق والدین تجربه می‌کنند.

به طور معمول، برای کودکان با سن کمتر، مانند کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی، تجربه طلاق و جدایی والدین می‌تواند تأثیرات بیشتری داشته باشد، زیرا آن‌ها ممکن است نتوانند این تجربه را به خوبی درک کنند و احساساتشان را به خوبی بیان نکنند. در نتیجه، ارتباط صمیمانه و پایدار با والدین و حمایت از آن‌ها در این سنین بسیار حیاتی است.در مورد کودکان نوجوان، تجربه طلاق و جدایی والدین ممکن است با تاثیرات روانی و روانشناختی بیشتری همراه باشد، زیرا آن‌ها ممکن است به خوبی این تجربه را درک کنند و احساسات پیچیده‌تری نسبت به آن داشته باشند.

 در این سنین نیز، حمایت و راهنمایی مناسب از سوی والدین، مربیان و مشاوران بسیار مهم است.در هر صورت، تاثیر طلاق در کودکان و جدایی والدین به شدت متغیر است و باید به صورت فردی و با توجه به نیازهای خاص هر کودک بررسی شود.

روش های کنار آمدن کودکان با طلاق چیست؟

طلاق و جدایی والدین می‌تواند تاثیرات عمیقی بر روان کودکان داشته باشد. در این شرایط، کنار آمدن کودکان با والدین اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در این قسمت به بیان روش هایی برای کنار آمدن کودکان با طلاق ذکر کرده ایم که لازم است بررسی شوند. این روش ها عبارت اند از :

* گوش دادن فعال به کودک:

به سخنان کودک بدون قضاوت و سرزنش گری به دقت گوش فرا دهید. برای او این امکان را ایجاد کنید تا در محیطی امن به ابراز و تخلیه افکار، احساسات و هیجانات خود بپردازد و به این ترتیب از تاثیر طلاق در کودکان بکاهید.

* صحبت کردن با کودک:

به کودکان اجازه دهید سوال­ های خود را مطرح نمایند و پاسخ های متناسب با سن و محترمانه ای را بدون سرزنش خود یا والد دیگر به آنها ابراز دارید. به کودک خود زمان و فضای صحبت کردن بدهید. توجه داشته باشید که نباید عجول باشید، به کودک خود امید واهی درباره بازگشت والدین به همدیگر ندهید و او را مشغول خیال پردازی نکنید.  این مورد می تواند تاثیر طلاق در کودکان را بیشتر کند.

*به آن ها امکان ابراز هیجانات را بدهید:

کودک شما ممکن است ترس، خشم، گیجی، تردید و … را احساس نموده و مملو از پرسش­گری باشد. به آنها امکان ابراز هیجان بدهید و پس از آنکه آزادانه هیجانات خود را ابراز نمودند، به آنها کمک کنید که چگونه به طور کارآمد و سالمی با هیجانات خود مواجه شده و دست و پنجه نرم کنند. به کودکان خود کمک کنید تا از هیجانات خود چیزی مولد نظیر هنر یا ورزش و یا موسیقی و… خلق نمایند.

*هیجانات خود را ابراز نماید، اما کودک را کیسه بوکس خود نکنید:

بسیار مهم است که کودک بداند که گذر کردن از این تجربه برای شما نیز آسان نبوده است. علاوه بر این، به اشتراک گذاشتن راه­های سالمی که خودتان برای عبور از هیجانات ناخوشایند استفاده کردید با فرزندتان، تجربیاتی بسیار ارزشمندی در اختیار آنها قرار خواهد داد. با این حال، در صورتی که همچنان احساس خشم یا ناخوشایندی را تجربه می کنید، به خودتان کمی فضا داده و پس از آنکه آرام تر شدید با کودک خود گفت و گو نمایید.

*صبور باشید:

صبور بودن به این معنا نیست که از مواجه شدن با احساسات خود فرار کنید. این امر بدین معناست که به کودک خود فضای کافی دهید تا با احساسات­شان کنار بیایند. اشتباه رایجی که اکثر والدین دچار آن می­شوند این است برای واکنش دادن و تنبیه کردن رفتارهای منفی کودکان خود عجله می­کنند. به جای این کار، ابتدا به کودک توجه کنید، به او گوش فرادهید، سعی کنید خود را به جای آنها بگذارید و برای آنها دلیل اشتباه بودن رفتارشان را توضیح دهید.

*از تعارض میان کودک و والد پیشگیری کنید:

هرگز تلاش نکنید تا درباره­ی والد غایب پیش کودک بدگویی نمایید. این کار سلامت روان کودک را به صورت جدی تهدید خواهد کرد و می تواند از بدترین تاثیر طلاق در کودکان باشد. در چنین مواردی کودک در تعارض میان والدین گیر افتاده و به مرور زمان به تناقض درونی می­رسد.

*از تعامل با کودکانی دارای تجربه مشابه برای کودک، استفاده کنید:

مهم است که کودکان اطمینان یابند که در طول این مسیر دشوار تنها نیستند. داشتن یک دوست هم سن و سال، که مشکلات کودک را درک نماید، نقش بسیار مهمی در تجربه­ ی احساسات مختلف و چالش­ های پیش رو دارد. با این حال، هرگز به زور کودک خود را وارد تعاملات و روابط دوستانه نکنید. به جای آن، امکان تعامل با کودکان با تجربیات مشابه را به طور طبیعی فراهم نموده و آنها را در این روابط همراهی نمایید.

* با معلمین کودک مشورت نمایید:

معلم کودک می تواند نقش بسیار کمک کننده در این مسیر داشته باشد، چرا که او تنها بزرگسالی است که در فضای خارج از خانه با کودک تعامل نزدیکی دارد. احساس بدی نداشته باشید اگر کودک به صحبت کردن با کسی غیر از شما تمایل دارد. طبیعی است که کودک گاهی از به اشتراک گذاشتن این احساسات با شما اجتناب نماید.

نتیجه گیری:

بررسی تاثیر طلاق در کودکان نیز می‌تواند به والدین کمک کند تا بهترین روش‌های حمایت و پشتیبانی از کودکان خود را در این شرایط پیدا کنند. همچنین، بررسی تاثیر طلاق در کودکان می‌تواند به والدین کمک کند تا بفهمند چگونه می‌توانند بهترین شرایط را برای کودکان خود فراهم کنند تا تاثیرات منفی طلاق بر روی زندگی آن‌ها کمتر شود.