چگونه مهارت گوش دادن را به کودکان بیاموزیم؟
در دنیایی که پر از عوامل حواس پرتی است، آموزش مهارت گوش دادن در کودکان نه تنها یک موهبت است، بلکه یک ضرورت نیز به حساب می‌آید. گوش دادن چیزی بیش از شنیدن است، در واقع این مهارت سنگ بنای ارتباط، یادگیری و هوش هیجانی کودکان خواهد بود. مهارت شنیدن در کودکان را می‌توانید از سنین بسیار پایین به آنها آموزش دهید. با الگوسازی خیلی راحت این مهارت را در فرزند خود پرورش خواهید داد. در این راهنما به بررسی چگونگی و چرایی توسعه مهارت‌های گوش دادن در کودکان اشاره می‌کنیم، نکات عملی، بازی‌های سرگرم‌کننده و پاسخ‌های کارآمد به رایج‌ترین سوالات والدین و مربیان را ارائه می‌دهیم.
مهارت گوش دادن چیست و چرا برای کودکان مهم است؟
مهارت گوش دادن توانایی تمرکز در کودکان به طور فعال، تفسیر صحیح و پاسخ به صداها یا پیام‌های کلامی به شیوه‌ای معنادار است. برای کودکان، گوش دادن پایه و اساس همه چیز محسوب می‌شود. از یادگیری صحبت کردن و توسعه واژگان گرفته تا موفقیت در مدرسه و ایجاد روابط سالم همگی تحت تاثیر مهارت شنیدن در کودکان هستند.
تحقیقات تایید می‌کنند که کودکان دارای مهارت شنیداری قوی، در بسیاری از شرایط نسبت به سایر بچه‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت. در بخش‌های بعدی دلیل اصلی اهمیت مهارت گوش دادن در کودکان را توضیح می‌دهیم.
کمک به رشد زبان
هر چه توانایی شنیداری کودکان بهتر و بیشتر باشد، رشد زبان آنها نیز به میزان قابل توجهی بهبود می‌یابد. در واقع کودکان با کمک همین مهارت خود به درک بهتری از دستور زبان، ساختار جمله و واژگان دست می‌یابند.
توسعه درک اجتماعی
هرچه توانایی شنیداری کودکان بیشتر و بهتر شود، آنها از نظر اجتماعی آگاه‌تر شده و راحت‌تر می‌توانند با دیگران همدلی کنند. بدین ترتیب نباید اثر مهارت شنیدن بر روی رفتارهای اجتماعی کودک را نادیده گرفت.
کمک به موفقیت تحصیلی
از دیگر دلایل اهمیت توسعه مهارت شنیداری در کودکان، موفقیت تحصیلی بیشتر آنها است. در صورتی که فرزند شما خوب بشنود، درس‌ها را بهتر می‌فهمد، دستور العمل‌ها را بهتر دنبال می‌کند و اطلاعات را بهتر به ذهن خود می‌سپارد و آنها را یاد می‌گیرد.
کمک به خود تنظیمی رفتاری
شنوندگان خود کمتر احتمال دارد که ارتباطات را اشتباه تفسیر کنند. بنابراین کودکی که مهارت شنیداری خوب و ایده‌آلی داشته باشد، راحت‌تر و بهتر احساسات خود را مدیریت کرده و رفتارهای مناسب‌تری از خود نشان می‌دهد.
تفاوت گوش دادن و شنیدن در کودکان
شنیدن عملی بدون اجرای فعالیت است و تنها به معنای درک صدا خواهد بود. در حالی که گوش دادن با انجام فعالیت همراه است و به تمرکز، توجه و پردازش ذهنی نیاز دارد. کودک شما شاید دستورالعمل‌های معلم را بشنود اما به آنها عمل نکند؛ زیرا آنها را گوش نمی‌دهد.
به همین دلیل است که آموزش مهارت گوش دادن معنایی فراتر از درک صدا و تقویت آن در ذهن کودکان خواهد بود. در روند آموزش نظم به کودک مهارت گوش دادن از اهمیت بالایی برخوردار است.
دلایل ضعف در مهارت گوش دادن در کودکان
عوامل متعددی وجود دارد که توانایی‌های شنیداری کودکان را تضعیف می‌کند و باعث اختلال یادگیری در کودکان شود. در ادامه برخی از این دلایل موثر ضعف قدرت شنیداری کودکان را نام می‌بریم:
- استفاده از صفحه نمایش‌های مختلف برای مدت طولانی
- استفاده بیش از حد از تلفن همراه
- انجام فعالیت‌هایی که حواس بینایی را بیش از حس شنوایی تحریک می‌کند
- فقدان ارتباط با سایرین در خانه
- سریع یا پیچیده صحبت کردن بزرگسالان
- استفاده از الگوهای کلامی که دنبال کردن آنها برای کودکان دشوار است
- اختلالات شنوایی همانند مشکل در مایع داخل گوش یا اختلالات مربوط به پردازش سیستم شنوایی
- شرایط عصبی و رشدی
- بیماری‌هایی همانند ADHD
- اضطراب
- اختلالاتی که بر دامنه توجه کودکان تاثیر منفی دارد
روش های آموزش مهارت گوش دادن به کودکان
بهبود مهارت گوش دادن در فرزندان یک تمرین روزانه و از اصول تربیت فرزند است که به روش‌های مختلفی قابل انجام خواهد بود. در بخش‌های بعدی روش‌های موثر در آموزش مهارت شنیدن و گوش دادن را توضیح می‌دهیم.
الگوسازی مناسب برای گوش دادن
زمانی که بزرگسالان به طور واقعی به حرف‌های کودکان خود گوش می‌دهند، کودکان نیز یاد می‌گیرند که رفتار بزرگسالان را تقلید کنند. همین روش الگوسازی یکی از راهکاری مناسب برای آموزش مهارت گوش دادن در فرزندان شما است.
قصه گویی و بحث
برای فرزند خود داستان بخوانید و قصه بگویید. در پایان داستان‌ها نیز سوالات واضح و مرتبطی بپرسید. با این کار قدرت درک و مهارت شنیدن کودکان شما توسعه می‌یابد. همچنین توانایی حفظ مطلب نیز در کودکان با همین روش تقویت می‌شود.
انجام مکالمات 2 طرفه
اجازه دهید کودکان سوال بپرسند یا برای فرزند خود شرایطی ایجاد کنید که بتواند به سوالات شما پاسخ دهد. این پرسش و پاسخ یکی از روش‌های آموزش مهارت شنیداری در بچه‌ها است. انجام مکالمات 2 طرفه تنها مربوط به گوش دادن نیست بلکه قدرت پردازش و پاسخ دادن نیز آنها نیز با همین راهکار تقویت می‌شود.
به حداقل رساندن حواس پرتی‌ها
برای اینکه گوش دادن را به فرزند خود یاد دهید، باید صدای پس زمینه را تا جای ممکن قطع کنید. با این کار عواملی که باعث حواس پرتی کودکان می‌شوند را حذف خواهید کرد. در ضمن به هنگام صحبت کردن نیز بهتر است تماس چشمی برقرار کنید.
به طور معمول اختلالات روانی در کودکان باعث حواس پرتی بیشتر آنها شده و همین مسئله قدرت شنیداری بچه‌های بیماری را کاهش می‌دهد.
استفاده کردن از زبان ساده و واضح
برای اینکه کودک شما در مهارت شنیداری تقویت شود، باید آرام و واضح با او صحبت کنید. در صورتی که سرعت صحبت کردن خود را افزایش دهید یا با سطح پیچیده حرف بزنید، شاید فرزند شما در فهم کلام با مشکل مواجه شود. به طور کلی باید مناسب با سن کودک خود با او صحبت کنید.
نقش والدین در تقویت مهارت گوش دادن در فرزندان
والدین مهم‌ترین نقش را در رشد اولیه سیستم شنوایی فرزند خود ایفا می‌کنند. در جدول زیر نقش والدین را به طور مفصل توضیح می‌دهیم:
|
عملکرد مناسب |
توضیحات و مثال |
|
در ابتدا گوش دهید |
به کودکان نشان دهید که آنچه می‌گوید مهم است |
|
زمانی را به صحبت کردن با فرزند خود اختصاص دهید |
بدون صفحه نمایش یا وقفه، صحبت کنید و به فرزند خود گوش دهید |
| او را به آرامی تصحیح کنید |
در صورتی که فرزند شما به دستور‌العمل‌ها توجه ندارد، به جای سرزنش کردن مسائل را تکرار کرده و توضیح دهید |
| بازی‌های شنیداری انجام دهید |
در بخش‌های بعدی بیشتر در مورد این بازی‌ها توضیح می‌دهیم |
بازی‌ها و تمرین‌هایی برای تقویت گوش دادن فعال در کودکان
بازی‌ها و تمرین‌های زیادی را می‌توانید برای تقویت گوش دادن فرزند خود به کار برید. با این روش‌ها بچه ها سرگرم شده و با بازیگوش مهارت گوش دادن خود را توسعه می‌دهند. برخی از رایج‌ترین بازی‌ها یا تمرینات را در جدول زیر شرح می‌دهیم:
|
نام بازی |
توضیحات |
|
آن صدا چیست؟ |
صداهای مختلفی را پخش کنید و از فرزند خود بخواهید که صدا را شناسایی کند |
| قصه‌گویی گروهی |
هر نفر یک خط از داستان را می‌خواند و کودک باید با دقت گوش دهد تا جریان داستان را به خوبی بفهمد |
|
بگو و انجام بده |
مجموعه‌ای از دستورالعل‌ها را به ترتیب ارائه دهید و ببینید که آیا کودک می‌تواند آنها را گام به گام دنبال کند |
| شی مرموز |
یک شی را با جزئیات توصیف کنید و از کودک بخواهید که آن را حدس بزند |
نقش مدرسه و معلم در پرورش مهارت گوش دادن در کودکان
معلمان می‌توانند قدرت گوش دادن کودکان را در محیط‌های کلاسی توسعه دهند، کافی است به روش‌های ذکر شده در زیر توجه داشته باشند و براساس آنها قدرت شنیداری کودکان را تقویت کنند:
- تشویق فعالیت‌هایی همانند گوش دادن و پاسخ دادن در بحث‌های کلاسی
- استفاده از وسایل بصری به منظور تقویت دستورالعمل‌های کلامی
- ارائه زمان کافی به کودک برای پردازش شنیده‌ها قبل از پاسخ دادن
- گنجاندن تکالیف متمرکز بر گوش دادن در درس‌ها ( برای مثال آنچه را که می‌شنوی نقاشی کن)
- ارائه هدیه و تشویق برای زمانی که کودک به خوبی گوش می‌دهد
سخن پایانی
مهارت‌های شنیداری چیزی بیش از یک نقطه عطف رشدی هستند و به نوعی از مهارت‌های مهم زندگی محسوب می‌شوند. از دوست یابی گرفته تا تسلط بر تکالیف مدرسه، تحت تاثیر توانایی کودکان در گوش دادن است. مهارت شنیداری از زمینه‌های مهم موفقیت کودکان به حساب می‌آید.
به عنوان والدین حامی، برای یافتن یک استراتژی مناسب در توسعه قدرت شنیداری فرزند خود، توصیه می‌کنیم از افراد متخصص در حوزه مشاوره والدین کمک بخواهید. برای مثال می‌توانید با تیم مشاوران تخصصی منکا صحبت کنید و از آنها راهکاری برای توسعه و تقویت قدرت شنیداری فرزند خود بخواهید.
سوالات متداول
1. از چه سنی می‌توان مهارت گوش دادن را در کودکان تقویت کرد؟
از نوزادی، نوزادان از طریق لحن، ریتم و تعامل شروع به توسعه قدرت شنوایی خود می‌کنند. آموزش هدفمند نیز از حدود 2 تا 3 سالگی شروع می‌شود.
2. تفاوت گوش دادن فعال و غیرفعال در کودکان چیست؟
گوش دادن فعال با توجه، تفسیر و پاسخ همراه است، در حالی که گوش دادن غیرفعال به معنای شنیدن بدون درک و بروز واکنش است.
3. آیا اختلالات شنوایی می‌توانند باعث ضعف در گوش دادن شوند؟
بله، حتی مشکلات خفیف شنوایی همانند عفونت گوش توانایی کودک در پردازش موثر صداها را مختل می‌کند.
4. آیا مهارت گوش دادن قابل آموزش است یا یک ویژگی ذاتی است؟
گوش دادن یک مهارت قابل آموزش است، در حالی که برخی از کودکان به طور طبیعی توجه دارند، همه کودکان با راهنمایی و تمرین قدرت شنیداری بهتری خواهند داشت.
5. آیا تکنولوژی و استفاده زیاد از موبایل روی مهارت گوش دادن تأثیر دارد؟
بله، قرار گرفتن بیش از حد در معرض صفحات نمایش تعامل شنیداری را کاهش داده و دامنه توجه کودکان را محدود می‌کند.
6. چه زمانی ضعف گوش دادن می‌تواند نشانه یک اختلال باشد؟
اگر فرزند شما به طور مداوم در پاسخ دادن شکست می‌خورد، در مکالمات مشکل دارد یا علائم بی‌توجهی نشان می‌دهد، باید به اختلال در پردازش قدرت شنوایی آنها شک کنید.
7. چه مدت طول می‌کشد تا شاهد بهبود مهارت‌های شنیداری کودک خود باشیم؟
با تمرین و روند تقویتی مداوم، بسیاری از کودکان در عرض چند هفته تا چند ماه پیشرفت می‌کنند.
8. آیا کودکان دو زبانه یا چند زبانه در درک قدرت شنیداری مشکل بیشتری دارند؟
نه، شاید جداسازی و پردازش زبان‌ها برای آنها زمان بیشتری طول بکشد اما چند زبانگی تاخیری در مهارت شنیداری آنها ایجاد نخواهد کرد.
