اختلال رفتار ایذایی چیست؟ علائم و روش درمان آن
اختلال رفتار ایذایی یا تخریبی در کودکان یکی از مسائل جدی و پیچیده در زمینه روانشناسی کودکان و نوجوانان است. این اختلال ممکن است بر توانایی کودکان برای ارتباط اجتماعی سالم، یادگیری موفق و رشد سلامتی جسمی و روانی تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله با شما از چیستی و چرایی این اختلال، همچنین عوارض وجود اخلاق‌های تخریبی در آینده کودک و روش‌های درمانی اختلای رفتار تخریبی خواهیم گفت.
با منکا، مرکز استعدادیابی کودکان به عنوان یک « طراحی هوشمندانه بر بوم نقاشی بکر کودکان» همراه باشید.
اختلال رفتار ایذایی چیست؟
اختلال رفتار ایذایی یکی از اختلالات روانی است که در آن فرد نشانه‌هایی از رفتارهای تخریبی، عدم احترام به حقوق دیگران و بی‌توجهی به نیازها و احساسات دیگران را از خود نشان می‌دهد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است خشونت، تهدید، تخریب اموال، و یا سایر رفتارهای خشن را نشان دهند. این اختلال معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی شروع میشود و در صورت عدم مداخله مناسب، ممکن است به مشکلات جدی‌تری منجر شود.
استرس در کودکان منشاء بسیاری از ناهنجاری‌های روانی است. باید از ریشه به این معضل جدی پرداخته شود.
دلایل ایجاد اختلال رفتار ایذایی
دلایل بروز اختلال رفتار ایذایی متنوع هستند و شامل عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی میشود. این شامل تجربه نقص در محیط خانواده، انزوا، نقص ارتباطات اجتماعی موثر، فشارهای اجتماعی، مشکلات در محیط مدرسه، و حتی عوامل جسمی و عصبی است. علایم اختلال رفتار ایذایی ممکن است شامل رفتارهای خشونت‌آمیز، بی‌توجهی به حقوق دیگران، عدم احترام به مرزها و قوانین و بی‌توجهی به تأثیرات رفتارهایشان بر دیگران باشد. این افراد ممکن است دارای مشکلاتی در محیط مدرسه، روابط اجتماعی ضعیف و مشکلاتی در خانواده باشند.
اختلالات بیرونی سازی
کودکان گاهی اوقات بحث و مشاجاره میکنند، پرخاشگر یا خشم بالا دارند، یا در مقابل بزرگسالان مخالفت یا سرکشی میکنند. چنین موقعیتهایی تنها هنگامی اختلال رفتاری تشخیصگذاری میشوند که متناسب با سن کودک نبوده، در طول زمان ادامه یابد یا شدید بوده و در عملکرد او اختلال ایجاد کنند. از آنجایی که اختلالات رفتار ایذایی شامل رفتارهای تکانشی و نشان دادن واکنشهای پرخاشگرانه نسبت به دیگران است، گاهی اوقات به آنها اختلالات بیرونیسازی (Externalizing Disorders) نیز میگویند.
اختلال نافرمانی مقابله جویانه
اختلال نافرمانی مقابله جویانه (oppositional defiant disorder) شامل طیفی از رفتارهای مخالفتجویانه در مقابل منبع قدرت به گونهای است که باعث ایجاد مشکلات جدی در خانه، مدرسه یا ارتباط و تعامل با همسالان میشود. اختلال نافرمانی مقابلهجویانه معمولاً قبل از ۸ سالگی آغاز میشود، اما با این حال حداکثر تا حدود ۱۲ سالگی علائم آن قابل مشاهده خواهد بود. کودکان مبتلا به ODD عموما در مقابل افرادی که به خوبی آنها را میشناسند، مانند اعضای خانواده، مراقب نزدیک یا معلم و مربی، مخالفتجویی یا سرکشی میکنند. کودکان مبتلا به ODD این رفتارها را بسیار بیشتر از سایر کودکان هم سن و سال خود بروز میدهند.
نمونه هایی از رفتارهای رایج در اختلال نافرمانی مقابله جویانه عبارتند از:
- اغلب تجربه سطح بالایی از خشم و عصبانیت یا از دست دادن کنترل دارند
- اغلب بحث کردن با بزرگسالان یا امتناع از پیروی از قوانین یا درخواستهای بزرگسالان را تجربه میکنند
- اغلب کینهتوزی یا انتقامجویی دارند
- آزار دادن عمدی دیگران یا مکررا آزرده شدن از دیگران را نشان میدهند
- اغلب دیگران را به خاطر اشتباهات یا رفتار نادرست خود سرزنش میکنند
علل اختلال رفتار ایذایی یا تخریبی
- عوامل خانوادگی:
محیط خانواده با ارزش‌های نادرست، نقص در ارتباط والدین با کودک، بی‌توجهی به نیازهای احساسی و روانی کودکان می‌تواند عوامل مهمی در بروز این اختلال باشد.
- عوامل اجتماعی:
مشکلات در محیط مدرسه، تحقیر و زورگیری همسالان، فشارهای اجتماعی و فرهنگی می‌توانند عواملی باشند که اختلال رفتاری را تشدید کنند.
- عوامل جسمی و عصبی:
برخی از اختلالات عصبی و همچنین مشکلات جسمی می‌توانند به عواملی برای بروز اختلال رفتاری تبدیل شوند.
کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است دشواری در برقراری و حفظ روابط اجتماعی داشته باشند. این اختلال می‌تواند به کاهش عملکرد تحصیلی و مشکلات در محیط مدرسه منجر شود. در صورت عدم مدیریت و درمان، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در رفتارهای خطرناکی مانند مصرف مواد مخدر و الکل، ورود به جرم و جنایت و… دخیل شوند.
انواع اختلال رفتار ایذایی
اختلال رفتار ایذایی یک طیف گسترده از اختلالات روانی است که ممکن است در افراد با سنین مختلف و با ویژگی‌های متفاوت مشاهده شود. این اختلالات معمولاً با رفتارهای تخریبی، خشونت‌آمیز، عدم احترام به حقوق دیگران و بی‌توجهی به نیازها و احساسات دیگران همراه هستند. در زیر به برخی از انواع اختلالات رفتار ایذایی اشاره میشود:
اختلال سلوک (Conduct Disorder)
اختلال سلوک یا Conduct Disorder یکی از اختلالات رفتاری و روانی است که معمولاً در کودکان و نوجوانان مشاهده میشود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است نشانه‌هایی از رفتارهای ایذایی یا تخریبی، خشونت‌آمیز، مخالفت با قوانین و حقوق دیگران و بی‌توجهی به نیازها و حقوق دیگران را از خود نشان دهند.
این افراد ممکن است به شکل‌های مختلفی از تخریب مالی، جسمی یا روانی دیگران دست بزنند، به مواد مخدر و الکل روی بیاورند، در رفتارهای خطرناک شرکت کنند و حتی متاسفانه با استناد به آمادر رسمی کشورهای مختلف جهان، در آینده در جرم و جنایت دست داشته باشند.
علل اختلال سلوک متنوع است و شامل عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی میشود. مثلاً، مشکلات در محیط خانواده، نقص در ارتباطات والدین، تجربه آسیب‌های روانی یا فیزیکی در دوران کودکی، فشارهای اجتماعی و فرهنگی و حتی عوامل جسمی و عصبی می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. پرخاشگری در کودکان نیز یکی از میوه‌های شوم این ناهنجاری روانی است.
علائم اختلال سلوک ممکن است شامل رفتارهای تخریبی، خشونت‌آمیز، بی‌توجهی به حقوق دیگران، عدم احترام به مرزها و قوانین و نقض حقوق دیگران باشد. این افراد ممکن است دارای مشکلات در محیط مدرسه، روابط اجتماعی ضعیف و مشکلات در خانواده باشند.
درمان اختلال سلوک
درمان اختلال سلوک نیازمند توجه و مداخله مستمر از سوی متخصصین روانشناسی است. روش‌های درمانی متنوعی از جمله مشاوره روانشناختی، مداخلات خانوادگی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات و در موارد لزوم، درمان دارویی می‌تواند به بهبود و مدیریت این اختلال کمک کند.
اختلال همراه با نقص توجه و فراشناختی (ADHD)
افراد مبتلا به ADHD که تحت عنوان اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی یا نقص توجه – بیش‌فعالی ممکن است علائمی از نقص توجه، بی‌ثباتی و فراشناخت داشته باشند که می‌تواند به رفتارهای ایذایی منجر شود.
ADHD یا اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی، یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان است. افراد مبتلا به ADHD علائمی از نقص توجه، بی‌ثباتی و فراشناخت دارند که می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی روزمره و عملکرد تحصیلی و اجتماعی آنها داشته باشد.
اختلال انفجاری متناوب (Intermittent Explosive Disorder)
در این اختلال، فرد به صورت ناگهانی و بی‌هیچ انگیزه قابل توجیهی به حالت‌های خشونت‌آمیز و خشمگینانه دست می‌زند. این اختلال در زمره اختلالاتی است که مشکلات تنظیم هیجان و رفتار را شامل می شوند و موجب نقض حقوق دیگران و ایجاد مسائل و مشکلات قابل ملاحظه میشود.
اختلال نافرمانی مقابله ای (Oppositional Defiant Disorder)
نوعی اختلال رفتاری است. این بیماری بیشتر در کودکان تشخیص داده میشود.
افراد مبتلا به این اختلال علایمی از مخالفت، خشونت غیرفیزیکی، عدم اطاعت از قوانین و احترام به اشخاص مورد نظر را از خود نشان میدهند.
هر کدام از این اختلالات رفتاری دارای ویژگی‌ها، علایم و درمان‌های خاص خود هستند. مداخله‌های زودهنگام و متناسب با نوع و شدت اختلال می‌تواند به بهبود و مدیریت این اختلالات کمک کند. به عنوان مثال، مشاوره روانشناختی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات، و در موارد لزوم، درمان دارویی می‌تواند برای بهبود وضعیت افراد مبتلا به این اختلالات مؤثر باشد.
همان طور که ذکر شد، اختلال سلوک نوعی اختلال رفتاری برونسازی است. این فرآیند مربوط به زمانی است که کودک دچار رفتارهای ضد اجتماعی توام با اختلال سلوک باشد، استانداردها و قوانین اساسی اجتماعی را نادیده گرفته و همچنین ممکن است:
- فاقد احساس مسئولیتپذیری باشد
- مدرسه را ترک کرده یا از مدرسه فرار کند (رفتار بزهکارانه)
- دست به دزدی یا انجام کارهای دیگر شامل تضییع حقوق دیگران بزند
- به حیوانات یا سایر افراد آسیب فیزیکی وارد کند، آسیبهایی نظیر حمله یا تجاوز جنسی
- این رفتارها گاهی توام با هم و به صورت همزمان اتفاق میافتند. اما ممکن است به صورت واحد یا مجزا نیز رخ دهند.
عوارض وجود اخلاق های تخریبی در آینده
افرادی که در دوران کودکی و نوجوانی دچار اختلالات رفتاری با رفتارهای تخریبی مانند ایذایی، خشونت و نقض قوانین و حقوق دیگران شده‌اند، ممکن است در آینده با مشکلات جدی مواجه شوند. برخی از عوارض و مشکلاتی که می‌تواند در آینده افراد مبتلا به این نوع رفتارها را تشدید کند عبارتند از:
مشکلات اجتماعی و خانوادگی:
افرادی که در دوران کودکی و نوجوانی با رفتارهای تخریبی دست به گریبان شده‌اند، ممکن است در آینده با مشکلات بیشتری در ارتباطات اجتماعی و روابط خانوادگی روبرو شوند. این مشکلات می‌تواند منجر به ایجاد تنش‌ها و نزاع بیشتر در روابط افراد با دیگران شود.
مشکلات در محیط کار و تحصیلی:
افرادی که تاریخچه رفتارهای تخریبی دارند، ممکن است با مشکلاتی در محیط کار و تحصیلی مواجه شوند. ناتوانی در مدیریت توجه، عدم توانایی در ارتباط با همکاران یا مشکلات در رفتار حرفه‌ای می‌تواند مانع از پیشرفت شغلی و تحصیلی آنها شود.
مشکلات حقوقی:
رفتارهای تخریبی و نقض قوانین می‌تواند به مشکلات حقوقی و قانونی منجر شود. افرادی که به طور مکرر با قوانین و مقررات جامعه در تضاد هستند، ممکن است مورد تعقیب قانونی قرار گیرند و عواقبی جدی را تجربه کنند.
مشکلات روانی و اضطراب:
افراد دچار رفتارهای تخریبی ممکن است در آینده با مشکلات روانی و اضطراب مواجه شوند. این اضطراب‌ها ممکن است ناشی از عواقب رفتارهای پیشین، فراهم نکردن روابط اجتماعی سالم و ناتوانی در مدیریت استرس و احساسات باشد.
فقدان فرصت‌های اجتماعی و شغلی:
رفتارهای تخریبی ممکن است منجر به فقدان فرصت‌های اجتماعی و شغلی شود. افرادی که با رفتارهای تخریبی به شهرتی منفی معروف شده‌اند، ممکن است با محرومیت از فرصت‌های شغلی و اجتماعی مواجه شوند.
بنابراین، مشکلات رفتاری و تخریبی در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی آینده افراد داشته باشد. به همین دلیل، شناسایی زودهنگام و مداخله مناسب برای مدیریت این نوع رفتارها بسیار حیاتی است.
روش های درمان اختلال رفتار تخریبی
درمان اختلال رفتار تخریبی بستگی به علت و شدت اختلال دارد، اما معمولاً شامل یک ترکیب از روش‌های مختلف است. در زیر به برخی از روش‌های معمول درمان اختلال رفتار تخریبی اشاره شده است:
مشاوره روانشناختی و رفتاری:
مشاوره روانشناختی و رفتاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان اختلال رفتار تخریبی مطرح است. در این نوع درمان، افراد با یک مشاور روانشناسی به بررسی علت‌های رفتارهای تخریبی خود می‌پردازند و مهارت‌های جدیدی را برای مدیریت احساسات و رفتارهای خود آموزش می‌بینند.
آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات:
آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات می‌تواند به افراد کمک کند روابط خود را بهبود بخشند و رفتارهای تخریبی خود را کنترل کنند. این فرآیند، شامل آموزش مهارت‌های ارتباطی فعال، تشخیص احساسات، مدیریت خشم و استرس، و حل مسائل است.
مداخلات خانوادگی:
مداخلات خانوادگی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل در درمان اختلال رفتار تخریبی مطرح میشود. در این نوع درمان، خانواده به طور فعال در فرآیند درمان شرکت میکنند و به آموزش مهارت‌های پرورشی و بهبود روابط خانوادگی می‌پردازند.
مداخلات مدرسه و جامعه:
محیط مدرسه و جامعه نیز می‌تواند به عنوان یک فضای مهم برای درمان اختلال رفتار تخریبی مورد استفاده قرار گیرد. این شامل ارائه حمایت‌های آموزشی و رفتاری در محیط مدرسه، مشارکت در برنامه‌های اجتماعی سازنده و ارتباط موثر با سایر اعضای جامعه میشود.
درمان دارویی:
در برخی موارد، استفاده از داروهای مختلف می‌تواند به کنترل علایم اختلال رفتار تخریبی کمک کند. این شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب، و در موارد لزوم، داروهای آرام بخش میشود.
هر یک از این روش‌ها ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر برای درمان اختلال رفتار تخریبی مؤثر باشند. انتخاب مناسب روش درمانی بستگی به ویژگی‌ها و نیازهای هر فرد دارد که معمولاً توسط یک تیم از متخصصان مختلف ارزیابی میشود.
نتیجه گیری
در این مقاله، به بررسی اختلال رفتار تخریبی پرداختیم و رویکردهای درمانی مختلف برای مدیریت این اختلال را بررسی کردیم. اختلال رفتار تخریبی می‌تواند عواقب جدی برای زندگی افراد در آینده داشته باشد، از جمله مشکلات اجتماعی، حقوقی و روانی.
رویکردهای درمانی متنوعی برای مدیریت این اختلال وجود دارد، از جمله مشاوره روانشناختی و رفتاری، آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات، مداخلات خانوادگی، مداخلات مدرسه و جامعه، و در موارد لزوم، استفاده از درمان دارویی. این رویکردها می‌توانند به تدریج به بهبود رفتارهای تخریبی و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کنند.
بنابراین، شناسایی زودهنگام و مداخله مناسب، همراه با حمایت خانواده و جامعه، می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و کاهش عوارض اختلال رفتار تخریبی داشته باشد. این اقدامات نه تنها به بهبود زندگی فرد مبتلا کمک میکنند، بلکه می‌توانند از وقوع مشکلات جدی‌تری در آینده جلوگیری کند.