چگونه مهارت نه گفتن را به کودکان بیاموزیم؟

اگر به عنوان والدین دغدغه آموزش مهارت به کودکان خود را دارید باید بدانید یکی از مهم‌ترین راه‌های محافظت از فرزندتان در برابر سوء استفاده عاطفی، روانی، جسمی و جنسی، آموزش مهارت نه گفتن به صورت قاطع و در عین حال توام با حفظ احترام متقابل است.

“مهارت نه گفتن در کودکان” به این معنی نیست که او قادر است در مقابل هر چیزی و هر کسی از کلمه­ ی نه استفاده کند. این مهارت بدین معناست که کودک شما لزوم کاربرد این کلمه و از آن مهم­تر بستر به کارگیری آن را آموزش دیده و درک نماید.

ناتوانی در نه گفتن در بزرگسالی، از دوران کودکی نشأت می‌گیرد. از سنین پایین به کودکان آموزش داده می‌شود که مودب و صمیمی باشند. حتی در بسیاری از موارد، امتناع از یک بزرگسال، به عنوان یک رفتار ناپسند و زشت تلقی می‌شود!

آموزش مهارت “نه” گفتن کودکان را برای مواجهه با دنیای بیرون آماده خواهد کرد. بنابراین، این مهارت در دنیای امروز بسیار حیاتی به نظر می­رسد. مهارت نه گفتن در کودک، از جمله مهارت­ هایی است که به ایجاد اعتماد به نفس در کودکان و همچنین ارتقاء عزت نفس آنها کمک خواهد کرد. به خصوص، که کودکان در انجام این کار دچار کاستی ­ها و ضعف­ های بسیاری هستند. علاوه بر این، آموزش این مهارت به کودک این امکان را می­دهد تا دقیقا چیز مشخصی را درخواست و یا رد کند که آن را می­خواهد و همچنین شما را در درک خواسته­ های او توانمند می‌سازد. بنابراین، بهتر است آموزش این مهارت را از سنین بسیار پایین آغاز نماییم. اگر برای آموزش مهارت های مختلف به کودکان نمیدانید چگونه با کودک ارتباط موثری برقرار کنید بهتر است مقاله زیر منکا را بخوانید:

راه های موثر در برقراری ارتباط موثر با کودکان 

این مسیر بیش از آنکه آموزشی یک جانبه و مقطعی باشد، شامل فرآیندی پیوسته و همه­جانبه است. اجازه دهید فرزندتان به افراد، درخواست ­ها یا موقعیت ­هایی که باعث ناراحتی او می­شود و برایش ناخوشایند است، نه بگوید. هر چه بیشتر به آنها امکان پیروی از غرایز خود را بدهید، احتمال بالاتری را دارد که در صورت لزوم از آن پیروی کنند.

فرزندپروری کاری دشوار است. درست است که ما قصد تربیت کردن کودکی سرکش را نداریم که در برابر قدرت و قوانین وضع شده مقاومت کند، اما آموزش مهارت نه گفتن به آنها به معنای دادن آزادی کامل و سرپیچی درمورد تمام امور و قوانین نیست. مهم­ترین اهداف آموزش این مهارت شامل:

• افزایش اعتماد به ­نفس در کودکان
• ارتقاء عزت ­نفس
• خودکنترل­گری
• تصمیم­ گیری
• محافظت از خود

هیچ چیزی بهتر از پاسخ­گویی درست ما به نیازهای کودکان، نمی‌تواند به آنها چگونگی احترام گذاشتن به نیازها و خواسته های خود را بیاموزد. ما با پاسخ­دهی درست به کودکانمان این پیام را ارسال می‌کنیم: “نیازها و خواسته‌های تو مهم هستند و بایستی به درستی برآورده شوند”. این باور در صورت تثبیت تا پایان عمر با آن ها همراه خواهد بود.

نوزادان و کودکان به طور طبیعی و ذاتی اجتماعی هستند. هدف کودکان جلب توجه و رضایت بزرگسالان و برای نیل به این هدف از مسیرهای مختلفی عبور می­کنند. از نوزادی که با لبخندش برای جلب رضایت شما تلاش می­کند تا کودک خردسالی که با رفتارهایش در این باب می­کوشد.

آنها به طور طبیعی تمایل دارند که خواسته­ های خود را نشان دهند. کودکان از رفتار و اعمال ما تقلید می­کنند و تمام رفتارهایی را که می‌خواهیم به آنها آموزش دهیم، بدون هیچ تلاشی، از ما (از اخلاق خوب گرفته تا رفتارهای نامناسب) یاد خواهند گرفت.

علاوه بر این، سطوح مختلف جامعه، از پدربزرگ و مادربزرگ­ها گرفته تا معلمان، از راه‌های زیادی برای تشویق کودکان به همکاری و «بروز رفتار مناسب» استفاده می‌کنند. از آنجایی که تمام این نیروهای داخلی و خارجی فرزندان ما را به همکاری در راستای خواسته­های خود وادار می‌کنند، توانانمند سازی فرزندانمان برای انجام آنچه که خودشان می‌خواهند به جای آنچه که دیگران از آنها می‌خواهند، از مسئولیت ­های بسیار بزرگ‌ و خطیر والدین است. در صورتی که ما این نقش مهم را ایفا نکنیم، هیچکس آن را به جای ما انجام نخواهد داد.

کودک سه ماهه­ ای را تصور کنید که هر روز با مادرش بخاطر خوردن پوره با قاشق، طبق دستور پزشک، درگیری داشت. امروزه به صورت علمی مشخص شده است که نوزادان تا حدود ۶ ماهگی دارای رفلکس زبان تحت فشار هستند، تا از قورت دادن چیزی که نباید آن را به اشتباه قورت دهند، محافظت شوند. البته این مسئله کاملا مشخص است که نباید به کودک ۳ ماهه خوراکی‌های جامد بدهیم!

زمانی که انتظارات خود را از کودکمان منطقی و متناسب با سن او تنظیم نماییم، حداقل تعارض را داشته و نه گفتن و در نتیجه جنگ قدرت به حداقل خواهد رسید.

به کودک خود به درستی نشان دهید که بیان کلمه­ ی «نه» پاسخ قابل قبولی است و هنگامی که با شما موافق نباشد، می­تواند آن را بدون احساس ناراحتی و گناه به کار بگیرد. ما به عنوان والد بایستی سعی کنیم که تا حد امکان به نظر کودک خود احترام بگذاریم. او نمی­خواهد این لباس را بپوشد؟ هیچ اشکالی ندارد. من به عنوان والدی توانمند و آگاه، نظرات دیگران را نادیده می‌گیرم و به جای آن خواسته ­ها، انتظارات، علایق و تمایلات کودک خود را در الویت قرار می­دهم. او تمایلی به خوردن نوع خاصی از غذا ندارد؟

همچنان هیچ ایرادی ندارد، او را در این تصمیم ­گیری همراهی کنید. توجه داشته باشید که پیشنهاد نمی‌شود به تمام تصمیمات کودک خود تن دهید و آنها را بی­ چون و چرا بپذیرید. چرا که این کار برای والدین غیرممکن است، موجب تنش روانی و درگیری بین والد و کودک و همچنین بی­نظمی کودکان می­گردد. شما به عنوان یک والد آگاه، باید حد و مرزهای شخصی را تعیین کرده، مسائل ایمنی و تربیتی را جدی گرفته و به آنها پایبند باشید. اما همچنین باید تا حد امکان سعی کنید با کودک خود همدلی داشته و امکان کنترل رویدادها و فعالیت ش­های زندگی­اش را برای او فراهم آورید

این بازی باید با کودکان نوپا و خردسالان انجام شود. شما به یک حباب ساز و سایر اسباب‌ بازی‌های موجود در خانه نیاز دارید. با کودک نوپای خود روی یک تشک بنشینید. سپس با او شروع به دمیدن در حباب ساز کنید. هنگام دمیدن با کودک خود صحبت کنید و به او بگویید: «شما حباب‌ها را دوست دارید»، «حباب‌ها بزرگ هستند»، «وای! یه حباب درست شد.» و غیره. سپس درست کردن حباب را متوقف کنید و اسباب بازی دیگری را بردارید. از او بپرسید «آیا ماشین را می‌خواهی؟». حال اگر کودک شما مدام به حباب اشاره می‌کند، همچنان بگویید «آیا ماشین را می‌خواهی؟» و او را وادار به تکرار «نه» کنید. در نهایت به او کمک کنید که بگوید «نه، ماشین» و «بله، حباب».

برای انجام این بازی به تعدادی اسباب بازی مختلف مانند ماشین، عروسک، اتوبوس و غیره نیاز دارید. سپس به فرزندتان ماشین را نشان دهید و بپرسید «آیا این اتوبوس است؟». اگر فرزندتان گفت «ماشین» او را تشویق کنید که پاسخ خود را کامل کند و بگوید «نه، این ماشین است». سپس اسباب بازی‌های دیگری را نشان دهید و از او بپرسید «آیا این ….؟». به یاد داشته باشید که حتما نام آن اسباب بازی را اشتباه بگویید. این بازی فرصتی برای کودک شما ایجاد می‌کند که بگوید «نه این یک …. است».

این بازی برای کودکانی مناسب است که می‌توانند بخوانند و صحبت کنند. برای انجام این فعالیت، به یک کاربرگ با سوالات بله و خیر احتیاج دارید. از فرزندتان بخواهید که سوالات را بخواند و پاسخ را به صورت شفاهی یا کتبی به شما بگوید. از سوالاتی مانند «آیا کره زمین مربعی شکل است؟» استفاده کنید و به فرزند خود یاد دهید که پاسخ «نه» بدهد.

این کتاب داستان گوزه خوش قلبی است که می‌خواهد به همه افراد کمک کند. کتاب راحت بگو نه با استفاده از ماجراهای جذاب یک گوزن مهربان، به کودکان ۳ تا ۷ سال که مخاطب این کتاب هستند یاد می‌دهد که اشکالی ندارد اگر گاهی به خواسته‌های دیگران نه بگویند. اگر مربی مهدکودک، معلم مدارس ابتدایی و فعال کانون پرورشی فکری کودک و نوجوان یا یک والد دغدغه مند هستید، می‌توانید از این کتاب برای اهداف آموزشی استفاده کنید.

کتاب نه، یعنی نه، کتابی درمورد آموزش حق دفاع و حفاظت از بدن کودک است و خواندن آن برای کودکان ۳ تا ۷ سال پیشنهاد می‌شود. با مطالعه این کتاب کودکان با روش‌های مختلف نه گفتن آشنا می‌شوند و می‌آموزند که مخالفت در مواردی خاص، نه تنها بی‌احترامی به بزرگترها نیست، بلکه حق مسلم آنهاست. در انتهاب این کتاب سوالاتی برای گفت و گوی بیشتر برای والدین، پرستاران و مربیان نوشته شده است.

کتاب بلند بگو نه در مورد کودکی به نام نه کوچولو است که مشکلی داشت. مشکل او این بود که هر وقت با موردی رو به رو می‌شد که دوست نداشت آن را انجام دهد، بشنود یا بپذیرد، خیلی آرام می‌گفت نه. طوری که کسی اصلاً صدای مخالفت او را نمی‌شنید. کودکان بارها و بارها این مسئله را تجربه می‌کنند که وقتی آرام اما جدی، نه می‌گویند، بزرگترها آنها را جدی نمی‌گیرند. به خصوص زمانی که مسئله در رابطه با اعضای بدنشان است و بدون توجه به اینکه دوست دارند یا نه، نوازش یا بوسیده می‌شوند. ما بزرگترها باید مراقب باشیم که بی‌تفاوت از کنار این نه‌های آهسته رد نشویم.