افسردگی در کودکان، علائم و راهکارهایی برای درمان آن

افسردگی در کودکان با احساس ناراحتی و روزمره که کودکان در حال رشد آن را تجربه می‌کنند، متفاوت است. فقط به این دلیل که یک کودک غمگین به نظر می‌رسد، لزوماً به این معنی نیست که او افسردگی دارد. اگر نگران سلامت روان کودک خود هستید و نگرانید که غم و اندوه او دائمی شود و یا برای انجام فعالیت‌های اجتماعی عادی، علایق، کارهای مدرسه یا زندگی خانوادگی تداخل به وجود آید، به خاطر داشته باشید که افسردگی یکی از اختلالات روانی در کودکان است، اما در عین حال قابل درمان نیز هست.

علائم افسردگی برای هر کودک، متفاوت است. این اختلال اغلب تشخیص داده نشده و درمان نمی‌شود؛ زیرا علائم آن به دلیل تغییرات عاطفی و روانی، ناپدید می‌شوند. بد نیست بدانید که علائم اولیه افسردگی حول محور غم و اندوه، احساس ناامیدی و تغییرات خلقی می‌چرخند. در ادامه به معرفی برخی از علائم و نشانه‌های افسردگی در کودکان پرداخته‌ایم:

• بدخلقی یا عصبانیت
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• کناره‌گیری از اجتماع
• حساسیب بیشتر نسبت به طرد شدن و دیده نشدن
• تغییر در اشتها (افزایش یا کاهش)
• تغییر در خواب (بی‌خوابی یا خواب زیاد)
• استرس در کودکان
• طغیان صوتی یا گریه کردن
• مشکل در تمرکز
• خستگی و کم انرژی بودن
• علائم فیزیکی مانند معده درد و سردرد که درمان نمی‌شود.
• احساس بی‌ارزشی یا گناه
• اختلال در تفکر یا تمرکز
• افکار خودکشی

جالب است بدانید که ۳ درصد از کودکان و ۸ درصد از نوجوانان در ایالات متحده افسردگی دارند. این اختلال به طور قابل توجهی در پسران زیر ۱۰ سال شایع‌تر است. اما در سن ۱۶ سالگی، دختران بیشتر دچار افسردگی می‌شوند.

مانند بزرگسالان، افسردگی درکودکان می‌تواند ناشی از ترکیب چیزهایی باشد که به سلامت جسمانی، رویدادهای زندگی، سابقه خانوادگی، محیط زیست، آسیب پذیری ژنتیکی و اختلالات بیوشیمیایی مربوط می‌شود. افسردگی یک خلق و خوی گذرا و وضعیتی نیست که بدون درمان مناسب، به صورت خود به خود از بین برود.

کودکانی که سابقه خانوادگی افسردگی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال افسردگی هستند. کودکانی که والدین مبتلا به افسردگی دارند، معمولاً اولین دوره افسردگی خود را زودتر از کودکانی که والدین آن‌ها این اختلال را ندارند، تجربه می‌کنند. کودکانی که در خانواده‌های پر هرج و مرج یا پر از درگیری رشد می‌کنند و یا کودکان و نوجوانانی که الکل و یا مواد مخدر مصرف می‌کنند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی هستند.

انواع مختلفی از درمان­ ها تحت عنوان درمان­ های مبتنی بر شواهد در حوزه­ ی افسردگی کودکان و نوجوانان مطرح شده است. درمان مبتنی بر شواهد بدین معناست که این روش­ های درمانی مورد مطالعه قرار گرفته و از نظر بالینی اثربخشی آنها ثابت شده است. در قدم اول بهتر است به برخی نکات مهم توجه داشته باشیم:

• سایر اعضای خانواده ممکن است بتوانند علائم افسردگی و نیاز به درمان را درمورد کودک خود شناسایی کنند و در نتیجه سرعت مراجعه به متخصص و دریافت روش­های درمانی کارآمد را تسریع ببخشند.

• اعضای خانواده به دلیل نقش بسیار مهم در تحول کودک و نوجوان، می­توانند یاد بگیرند که چگونه به کودک یا نوجوان مبتلا به افسردگی کمک کنند. روشن کردن نقش والدین، سایر اعضای خانواده و معلمان در درمان و بهبودی بیمار مبتلا به افسردگی بسیار مهم است.
• اعضای خانواده می­توانند چگونگی ایمن­ سازی محیط و شرایط را برای کودک مبتلا به افسردگی بیاموزند. به عنوان مثال، محدود کردن دسترسی به برخی اطلاعات، مانند حوادث، اخبار ناخوشایند یا تجربیات ناراحت کننده از جمله مواردی است که لازم است خانواده‌ها مد نظر قرار دهند.
• اعضای خانواده می‌توانند درباره گزینه‌های درمانی موجود برای افسردگی کودکان، و همچنین مزایا و معایب گزینه‌های درمانی مختلف، اطلاعات کسب کرده و متعاقبا تصمیمات آگاهانه ­تری اتخاذ کنند.
• اعضای خانواده می­توانند چگونگی تشخیص، عود یا بهبود علائم افسردگی در کودک یا نوجوان خود را نیز بیاموزند.

اگر به عنوان والدین کودک درگیر مسائلی مانند لجبازی کودک و با دروغگویی کودک شده اید میتوانید مقالات زیر منکا را بخوانید:

دروغگویی در کودکان و راه های درمان آن

راهکارهای رفع لجبازی در کودکان 

درمان شناختی رفتاری مشکلات و علائم فعلی کودک و نوجوان را هدف قرار می­دهد و بر شناخت رابطه بین رفتارها، افکار و احساسات و تغییر الگوهایی تمرکز دارد که موجب بروز رفتارهای نامطلوب و همچنین عود نشانه‌های اختلال می­گردد.

درمان شناختی رفتاری، یک درمان روان­شناختی است که بر نحوه درهم تنیده شدن افکار، احساسات و رفتارها و چگونگی تغییر ارتباط و تاثیر میان آنها و میزان اثربخشی آن بر عملکرد فرد تمرکز دارد. باور هسته­ای این تکنیک درمانی بر این مبتنی است که تغییرات شناختی و افکار موجب تغییر هیجانات و متعاقبا رفتارهای کودک می­گردد. این شیوه­ی درمانی معمولاً طی شش تا ۱۶ جلسه هفتگی به مراجعین ارائه می­شود.

درمان شناختی رفتاری، روش استاندارد و طلایی در حوزه درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی به حساب می­آید. باور اساسی این روش با دادن مهارت­هایی نظیر تغییر فکر یا جایگزین کردن افکار کارآمد به افراد به مقابله با علائمی مانند خلق افسرده و افکار غیر مفید (مانند “هیچ کس مرا دوست ندارد” یا “همیشه همه چیز اینگونه خواهد بود” می­پردازیم. در CBT کودک و درمانگرش برای رسیدن به اهداف تعیین شده­ای نظیر، تغییر افکار ناکارآمد و آسیب­رسان و بهبود توانایی حل مسئله، همکاری خواهند داشت.

محوریت درمان بر این است که کودکان ارتباط و درهم تنیدگی میان افکار، احساسات و رفتارها را آموخته و درک نمایند ، و متعاقبا به این دیدگاه برسند که تغییر یکی از این موارد می­تواند هر سه را تغییر دهد. در ابتدا آشنایی با هیجانات را به دلیل عینی­تر بودن آغاز می­کنیم، پس از آن به مرور ارتباط علی میان این ارکان پرداخته و با بیان مثال­های محسوس این ارتباط را برای آنها تببین و عینی خواهیم کرد.

روابط اجتماعی می­تواند تاثیر قابل توجهی بر افسردگی در کودکان و علائم آن بگذارد و حتی آن را تعدیل یا تشدید نماید. در اغلب موارد، روابط اجتماعی فرد افسرده دستخوش تغییر و آسیب می­گردد. درمان بین فردی با پرداختن به روابط کودک در جهت سلامت و حمایت گسترده­ تر می ­کوشد. در این درمان کودکان مهارت­ هایی را جهت برقراری ارتباط کارآمدتر و درگیری مفیدتر با احساسات و انتظارات خود می ­آموزند، آنها مهارت­ های حل مسئله را برای مدیریت تعارض ­های ایجاد شده، می­آموزند و علاوه بر این تاثیر یادگیری و به کارگیری این مهارت ­ها را بر روابط درون فردی و نیز بین فردی خود مشاهده می­کنند.

این روش درمانی برای نوجوانان مبتلا به افسردگی نیز تجویز می­گردد و تاثیر به سزایی بر مدیریت هیجانات، تنظیم شناختی و مدیریت روابط بین فردی آنها دارد.این شکل تخصصی از درمان بین فردی که IPT-A نامیده می شود، معمولاً یک درمان ۱۲ تا ۱۶ هفته ­ای است. که در خلال جلسات گاهی از والدین نیز درخواست می­شود تا در جلسات مشارکت داشته باشند.

درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی از جمله روش ­های درمانی بسیار نوینی است که با تمرکز بر رفتارهای مجزا و خرد شده، و با هدف قرار دادن شناخت ­های ناکارآمد، حالات هیجانی و سپس رفتار کودک را تعدیل و تنظیم خواهد کرد.

درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی، با ترکیب روش های رفتار درمانی شناختی (CBT) با ذهن­ آگاهی پیش می­رود. ذهن آگاهی به افراد می ­آموزد که در لحظه حضور کامل داشته باشند و افکار و احساسات خود را بدون قضاوت و پیش­داروی ذهنی تنها مشاهده کنند. این کار می­تواند به آنها در تغییر الگوهای فکری نامطلوبی نظیر انتقاد از خود یا تثبیت افکار منفی به روش ­هایی که سازنده نیستند و موجب بروز افسردگی یا تداوم و عود آن می­گردد، کمک شایان توجهی نماید.

درمان MCBT در ابتدا برای کمک به افراد مبتلا به دوره­ های مکرر و پیش­رونده ­ی افسردگی ایجاد شد، اما می توان از آن برای درمان اولین دوره افسردگی در کودک و نوجوان نیز استفاده کرد

کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی نیز می‌توانند نظیر بزرگسالان مبتلا از دارو استفاده نمایند، و پزشکان اغلب برای درمان افسردگی شدیدتر و یا زمانی که درمان روان­شناختی به تنهایی درمان مؤثری واقع نمی­شود، دارو تجویز می‌کنند.

داروهای تجویز شده برای درمان افسردگی، عمدتا شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند Zoloft، Prozac و Lexapro، و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs) مانند Strattera و Cymbalta هستند. این داروها به عنوان داروهای ضد افسردگی نیز شناخته می­شوند. پزشک کودک شما همچنین ممکن است در موارد خاص یک داروی ضد افسردگی غیر معمول مانند Wellbutrin  را نیز تجویز کند.

پزشکان اظهار دارند که گاهی اوقات خانواده­های کودکان نگران مصرف دارو و عوارض آن برای افسردگی کودک هستند. والدین غالبا درمورد عوارض جسمانی، شناختی یا هیجانی مصرف داروها هستند آنها همچنین نگرانی زیادی درباره­ ی احتمال اعتیاد کودک به دارو نیز تجربه می­کنند. اما همواره بایستی توجه داشت که تجویز داروی مناسب با دوز کافی در عین آنکه به کنترل علائم افسردگی کمک می­کند، مانع اعتیاد کودک و تغییر شرایط جسمانی و حسی می­گردد.