آفت دهان در کودکان و راه های درمان آن
آفت دهان یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند باعث درد و ناراحتی زیادی شود. این زخم‌های کوچک اما آزاردهنده می‌توانند غذا خوردن، صحبت کردن و حتی خواب کودک را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله به بررسی دلایل بروز آفت دهان در کودکان، انواع آن، روش‌های پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.
آفت دهان در کودکان
آفت دهان نوعی زخم کوچک و سطحی در داخل دهان، روی زبان، لثه یا دیواره داخلی لب‌ها و گونه‌ها است. این زخم‌ها معمولاً گرد یا بیضی‌شکل و به رنگ سفید یا زرد با حاشیه قرمز هستند. آفت‌ها مسری نیستند و معمولاً پس از چند روز تا دو هفته بهبود می‌یابند، اما در این مدت می‌توانند موجب ناراحتی و درد شدید شوند. بسیاری از این زخم‌ها در کنار درد فیزیکی، باعث ایجاد استرس در کودکان نیز می‌شوند.
علائم آفت دهان در کودکان
کودکانی که دچار آفت دهان می‌شوند، ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند. درد و سوزش در محل زخم، تحریک‌پذیری و بی‌قراری به‌ویژه هنگام غذا خوردن، کاهش اشتها و در موارد شدید، تب و تورم غدد لنفاوی از جمله نشانه‌های این عارضه هستند. در برخی موارد، کودک ممکن است از صحبت کردن یا نوشیدن مایعات خودداری کند. در چنین مواردی مشاوره والدین اهمیت زیادی دارد تا در فرآیند درمان، دچار آزمون و خطا نشوند.
- درد
- قرمزی و تورم
- افزایش بزاق
- بی‌اشتهایی
انواع آفت دهان و نشانه‌های آن در کودکان
آفت‌های دهانی در کودکان معمولاً به سه نوع تقسیم می‌شوند:
- آفت کوچک (مینور)
رایج‌ترین نوع آفت که کوچک، گرد و بدون عفونت است و طی یک تا دو هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابد. - آفت بزرگ (ماژور)
زخم‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تر که ممکن است چندین هفته طول بکشد تا التیام یابند و گاهی جای زخم باقی می‌گذارند. - آفت تبخالی‌شکل
گروهی از زخم‌های کوچک و متعدد که شبیه به تاول‌های تبخالی هستند اما منشأ ویروسی ندارند.
در دسته بندی دیگر، آفت دهان در کودکان را اینگونه طبقه بندی می‌کنند:
- آفت‌های ساده (Minor Aphthous Stomatitis): این نوع آفت‌ها رایج‌ترین نوع هستند و معمولاً در اندازه کوچک‌تر (کمتر از یک سانتی‌متر) ظاهر می‌شوند. معمولاً طی یک یا دو هفته بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابند.
- آفت‌های بزرگ (Major Aphthous Stomatitis): این نوع آفت‌ها بزرگ‌تر و عمیق‌تر هستند و ممکن است درد بیشتری داشته باشند. این نوع آفت‌ها به مدت طولانی‌تری در دهان باقی می‌مانند و ممکن است به درمان‌های خاص نیاز داشته باشند.
- آفت‌های هرپتی‌فرم (Herpetiform Aphthous Stomatitis): این نوع آفت‌ها به صورت گروهی از زخم‌های کوچک (معمولاً کمتر از یک سانتی‌متر) ظاهر می‌شوند. این آفت‌ها ممکن است برای مدت زمان طولانی‌تری باقی بمانند.
جلوگیری از آفت دهان در کودکان
برای جلوگیری از ایجاد آفت دهان در کودکان، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. مسواک زدن مرتب با استفاده از خمیردندان‌های مناسب، مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12، آهن و فولیک اسید، پرهیز از مصرف غذاهای تند و اسیدی و جلوگیری از پرخوری کودکان همچنین مبارزه با استرس و اضطراب از جمله راهکارهای موثر در پیشگیری از این عارضه هستند.
استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه، مانند استامینوفن یا ایبوپروفن، می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. این داروها باید تحت نظر پزشک یا داروساز مصرف شوند.
استفاده از محلول‌های نمکی یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده دهانی ممکن است به تسکین درد و جلوگیری از عفونت کمک کند. برخی از کرم‌ها و ژل‌های موضعی موجود در داروخانه‌ها می‌توانند به تسکین درد و التهاب آفت‌های دهانی کمک کنند. کودکان باید از خوردن غذاهای تند، ترش یا سخت اجتناب کنند، زیرا این غذاها می‌توانند درد و ناراحتی ناشی از آفت‌ها را تشدید کنند. شستشوی منظم دهان با مسواک نرم و استفاده از دهان‌شویه‌های مخصوص می‌تواند به جلوگیری از بروز عفونت‌های ثانویه کمک کند.
نکات مهم برای مراقبت از کودک مبتلا به آفت دهان
برای کاهش درد و تسریع روند بهبود آفت دهان در کودکان، والدین باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام دهند. استفاده از دهان‌شویه‌های طبیعی مانند آب نمک یا دمنوش بابونه، پرهیز از مصرف غذاهای سفت، پرادویه و ترش، و استفاده از داروهای موضعی تجویز شده توسط پزشک می‌تواند به بهبود وضعیت کودک کمک کند. همچنین مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن توصیه می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان آفت دهان
اگر آفت‌های دهانی کودک پس از دو هفته بهبود نیافتند، بسیار بزرگ یا دردناک شدند، با علائم تب یا ضعف عمومی همراه بودند، و یا به‌طور مکرر ظاهر شدند، باید به پزشک مراجعه کرد. در برخی موارد، آفت دهان می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات زمینه‌ای مانند کمبودهای تغذیه‌ای یا بیماری‌های خودایمنی باشد.
سخن پایانی
آفت دهان در کودکان معمولاً بی‌ضرر است، اما می‌تواند باعث ناراحتی و درد زیادی شود. با رعایت نکات بهداشتی، تغذیه مناسب و مراقبت‌های لازم، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد یا روند درمان آن را تسریع بخشید. در صورت تداوم علائم یا شدت یافتن آن‌ها، مراجعه به پزشک ضروری است تا درمان‌های مناسب ارائه شود.
تروما در کودکان باید جدی گرفته شود و موسسه استعدادیابی کودکان، مرکزی امن و معتبر برای پیشگری از وقوع این موارد است.
———————
سوالات متداول
1. آیا افت دهان در کودکان نشانه بیماری جدی است؟
خیر، آفت دهان معمولاً یک مشکل موقتی و بی‌خطر است، اما در صورت تکرار مداوم یا شدت زیاد، باید بررسی‌های پزشکی انجام شود.
2. چگونه می‌توانم از افت دهان در کودک جلوگیری کنم؟
با رعایت بهداشت دهان و دندان، تغذیه مناسب، کاهش استرس و اجتناب از مواد غذایی تحریک‌کننده می‌توان از بروز آفت جلوگیری کرد.
3. آیا افت دهان در کودکان با مشکلات دندانی ارتباط دارد؟
گاهی اوقات، زخم‌های دهانی می‌توانند ناشی از آسیب‌های فیزیکی مانند گاز گرفتن ناخواسته یا استفاده از مسواک زبر باشند، اما معمولاً ارتباط مستقیمی با مشکلات دندانی ندارند.
4. چگونه باید به کودک توضیح دهم که دچار افت دهان شده است و چطور باید با آن برخورد کنیم؟
به کودک به زبان ساده توضیح دهید که این زخم کوچک است و به‌زودی بهبود می‌یابد. او را تشویق کنید که از غذاهای نرم استفاده کند و با رعایت نکات بهداشتی، روند بهبودی را تسریع کند.
