خلاقیت در کودکان، راهکارهایی برای افزایش خلاقیت

خلاقیت یک هدیه است. اما آنچه در درک خلاقیت کلیدی است به خاطر سئردن این جمله است: “برای داشتن سبک زندگی خلاق، از ترس اشتباه کردن رها شوید”. خلاقیت می­تواند استعداد ذاتی کودک شما از زمان تولد بوده و یا در جریان تمرین­های گوناگونی به آن دست یابد. در اینجا به برخی نشانه­های کودکخلاق اشاره خواهیم داشت:

• قدرت تصور

تصویرسازی نقش بسیار مهمی در رشد خلاقیت کودک دارد. داشتن دنیای خیالی و فانتزی­ها اولین گام­های ورود کودک شما به مسیر رشد خلاقیت است.

• خودانضباطی

اغلب کودکان خارج از کنترل هستند. در اکثر موارد شما بایستی زمان و انرژی بسیاری را برای کنترل و نظم­دهی به کودک خود صرف کنید. در حالی که کودکان خلاق نیاز کمتری به کنترل بیرونی داشته و خودانضباطی بالاتری دارند. اغلب این کودکان به نظم و ثبات علاقه­ی بسیاری نشان می­دهند.

• حافظه قوی

کودکان خلاق عموما به دلیل توانایی یادگیری بالا، دارای حافظه­ای قوی هستند. در اکثر موارد، کودکان خلاق نسبت به سایر کودکان دارای قدرت روابط­ دهی بالاتر عناصر و کنترل بیشتری در حافظه خود هستند.

• علاقمندی به هنر و نقاشی

اگر کودک شما به حوزه­های خارج از موارد آموزشی معمول مثل نقاشی، هنر و موسیقی علاقمندی ویژه­ای نشان می­دهد، احتمالا از ویژگی­های یک کودک خلاق بهره­مند است. درصورتی که چنین کودکی در موارد آموزشی نیز مطلوب عمل نماید، نشان دهنده­ی برجستگی­های ذهنی او خواهد بود، اما همچنان نیز اگر در درس­ها عالی عمل نکند، به معنای ناتوانی یا سطح پایین­تر او در سایر زمینه­ها نخواهد بود.

• کنجکاوی بالاتر نسبت به یادگیری

علاقه کودک به یادگیری وابسته به عواملی است که در رشد خلاقیت نیز سهیم هستند. خانواده، محیط، مدرسه و رسانه­ها از جمله عوامل اثربخش هستند. با پیشرفت سریع تکنولوژی و دسترسی کودکان به امکانات اینترنتی، رشد خلاقیت در آنها برجسته­تر شده است.

• توانایی استدلال مطلوب

کودک خلاق، به دلیل داشتن توانایی بالا در استدلال قادر به حل مساله گسترده­تر و یافتن راه حل­های متنوع و منحصر به فردتری خواهد بود.

• منحصر به فرد بود

منحصر به فرد بودن کودک از خلاقیت او نشات می­گیرد و خود نیز منجر به نمود و رشد خلاقیت می­گردد.

• سرعت بالای یادگیری

کودکانعموما سرعت بالایی در یادگیری دارند. با این حال، اگر سرعت یادگیری کودک شما بسیار بالا و منحصر به فرد باشد می­تواند نشانه­ای از استعداد برجسته­ی او باشد. یک کود مستعد عموما قادر به درک سریع مطالب بوده و در اکثر موارد از هوشی بالاتر از سطح میانگین برخوردار است.

• قدرت توجه و تمرکز

کودکانی که علاقمندی بالاتری نسبت به یادگیری مطالب دارند، عموما از توجه و تمرکز بالاتری نیز برخوردارند. کودک خلاق از تمرکز بسیار بالایی برخوردار است، او قادر است توجه بسیاری را به حوزه­ی مورد علاقه خود گسیل نماید.

• ثبات هیجانی بالا

یکی از مهم­ترین و البته شایع­ترین نشانه­های کودک خلاق، ثبات و پایداری روانی او است. این کودکان به دلیل تمرکز عمیق­تر و خودکنترلی بالاتر، به لحاظ هیجانی قوی­تر و باثبات­تر هستند.

کودکان خلاق بسیار منحصر به فرد است، توجه داشته باشید که به هیچ عنوان کودک خود را با سایر کودکان مقایسه نکنید. موارد بالا تنها تعدادی از نشانه­های خلاقیت در کودکان است، عدم برخورداری از این نشانه­ها به معنای عدم خلاقیت کودک شما نخواهد بود!

• کاوش فضا

یادگیری درباره­ ی فضا عموما توجه کودکان را جلب خواهد کرد. بنابراین گنجاندن آن در فعالیت­ های خلاقانه کودک می‌­تواند راهی عالی برای تحریک خلاقیت آنها و کمک به رشد یادگیری و مهارت­های مرتبط با درس علوم باشد. علاوه براین، فعالیت­های آموزشی و خلاقانه بسیاری وجود دارد که می­‌توانید آنها را امتحان نموده و علاقه فرزند خود را در این زمینه ارزیابی نمایید. برخی از این فعالیت­ها بسیار ساده هستند. به عنوان مثال، می‌­توانید از کودک خود بخواهید تا براساس خلاقیت آدم فضایی‌­ها را برای شما توصیف کند. یا از او بخواهد داستانی درباره یک فضانورد که به ماه سفر کرده است را برای شما تعریف کند.

• ساخت هدایا

در روزهای تعطیل و مناسبت­‌ها به کودک خود این امکان را بدهید تا برای دوستان و آشنایان هدیه‌­هایی را بسازد. آیا شما این امکان را به کودک خود می­‌دهید؟ آیا به او حق انتخاب می­‌دهید تا هدایا را انتخاب کند یا خودتان این انتخاب­ها را به او تحمیل می­‌کنید؟ این بار کاری متفاوت انجام دهید. به کودک خود بگویید قرار است به جای خرید از فروشگاه، او هدیه­‌هایی برای دیگران بسازد. ساخت هدایای دست­ساز علاوه بر تحریک خلاقیت به رشد ارزشمندی کودک نیز کمک خواهد کرد، چراکه او روشی منحصر به فرد را برای بیان احساسات و هیجانات خود به سایرین انتخاب خواهد کرد.

• ساخت اسباب­ بازی با کودک

ساخت اسباب­ بازی یا کاردستی روشی دیگر برای رشد خلاقیت کودک است. این کار علاوه بر ارتقاء خلاقیت کودک، امکان رشد مهارت­‌های حرکتی ظریف و هماهنگی چشم و دست را در کنار احساس لذت و کارآمدی برای او را به ارمغان خواهد آورد. پروژه­ های خانوادگی را امتحان کنید. تمام اعضاء خانواده در پروژه‌­ی ساخت محصولاتی نظیر خانه پرنده­گان، میز کودک و غیره با هم همکاری و مشارکت داشته و هر فرد بخشی از کار را بر عهده بگیرد.

• کودک خود را به ساختن تشویق و ترغیب نمایید

استفاده از بازی­‌های ساختنی مثل بلوک­‌ها یا لگوها راهی عالی برای رشد مهارت­ های پایه حل مساله و خلاقیت خواهد بود. در حین انجام بازی­‌هایی از این دست ابتدا فضا و زمانی مستقل را برای کودک در نظر بگیرید، سپس به طور غیرمستقیم وارد بازی کودک شده و چالش­‌هایی را در مسیر بازی و ساخت و سازهای او قرار دهید. با این کار او را وادار به تفکر خلاق و گسترش مهارت­‌های حل مساله خواهید نمود.

• استفاده از برنامه­ ها، بازی­ها و گجت­های رایانه­ای

والدین غالبا این سوال را طرح می کنند که آیا تکنولوژی خلاقیت را محدود می­سازد؟

بدون شک صرف زمان بسیار زیاد در تکنوژی­‌های مختلف برای کودکان مضر خواهد بود. برنامه­‌های آموزشی و بازی­‌های جذاب می­تواند روشی کارآمد برای تحریک خلاقیت باشد، به شرط آنکه مسیر پیشرفت و نوع آن‌ها کاملا حساب شده و برنامه­ریزی شده باشد. همواره بایستی به تعادل میان استفاده از تکنولوژی و فعالیت­‌های دیگر توجه داشته باشید.

• خانه­ های بازی

خانه­ های بازی با ایجاد فضاهای مینیاتوری مبتنی بر محیط­‌های واقعی و مشاغل مختلف این امکان را فراهم می­‌آورند تا کودک با مواجهه با انواع گوناگونی از انتخاب­‌ها، علایق خود را شناسایی نموده و با آزمون و خطا به کشف راه حل­‌های مختلف و متعاقبا رشد خلاقیت بپردازد.

• آشپزی با کودک
• انجام فعالیت‌­های هنری در کنار کودک
• آموزش موسیقی به کودک
• عکاسی با کودک و ساختن اتاق عکس همراه با او
• رفتن به “سفرهای ماجراجویانه” در طبیعت
• تماشای فیلم­‌های هنری با کودک
• بازی­‌های خلاق با کودک
• ثبت­‌نام کودک در برنامه­‌های خارج از مدرسه
• تشویق کودک به کتاب‌­خوانی و بازگویی داستان­‌ها

همگی از دیگر روش‌­های تقویت خلاقیت در کودکان هستند.

• ناتوانی از ابراز افکار متفاوت

احتمالا مهم­ترین مانع خلاقیت ناتوانی در ابراز تفر واگرا است. این مانع یکی از موانع شناختی بسیار مهم بوده و از ترویج افکار یکنواخت و مقاومت در برابر افکار متفاوت و بدیع نشات می­گیرد. در چنین محیط­هایی تفکر بدیع مورد تمسخر و یا حتی تنبیه واقع شده و در نتیجه خلاقیت کودک به مرور زمان کاهش یافته و از بین خواهد رفت.

• عدم بررسی امور واضح

افراد عموما عادت به پذیرش بی قید و شرط امور واضح و پیروی از تفکرات خطی و عادی دارند. به این ترتیب، بسیاری از مسائل همانگونه که هستند پذیرفته شده و به پرسش­گری و بررسی ویژگی­های آنها به صورت نقاد پرداخته نخواهد شد.

• مشکل در درک روابط دور

درک روابط دور یا نامتعارف به معنای قابلیت شکل دادن به مفاهیم و یا انتقال آنها در خارج از چارچوب­ها است. به عبارت دیگر، این امر به معنای قابلیت تشخیص رابطه­ی میان دو موضوع کاملا متفاوت، به ویژه زمانی است که رابطه آن دو کاملا دور و غیرممکن به نظر می­رسد. این توانایی به افراد کمک می­کند تا مفاهیم و روابط جدید را ایجاد و بررسی نموده و دست به نوآوری بزنند.

والدین قادر خواهند بود با اتخاذ راهکارهای موثر و بهینه، خلاقیت کودک خود را در سنین پایین تقویت نمایند. اگرچه شما بعنوان والد نمی­توانید تضمین کنید که نقاشی­های کودکتان به نقاشی­های پیکاسو تبدیل خواهد شد، اما می­توانید با در اختیار گذاشتن ابزارهای مورد نیاز برای رشد خلاقیت، او را برای زندگی آینده نیز آماده نمایید. فعالیت­های بسیاری نظیر مشارکت در پروژه­های هنری مورد علاقه، بلوک­های ساختنی، بازی خلاق و غیره می­توانند کودک شما را در مسیر بهبود مهارت­های تفکر خلاق هدایت نمایند. در واقع شما بستری را فراهم می­آورید که کودک توانمندی و علاقه­ی خود را بدون فشار و البته جهت­دهی­های کنترل­گرانه، شناسایی نموده و تقویت نماید.